Ён пачынаецца лірычным адступленнем, у якім аўтар гаворыць пра сваю любоў да малой радзімы. Далей ідзе апісанне прыроды, што акружае леснікову пасаду, і апісанне самой пасады. Аўтар у раздзеле не аднойчы падкрэслівае, што ён вяртаецца ў мінулае:
Мой родны кут, лугі, крыніца!
Цяпер для вас я — чужаніца.
Той самы лес, палеткі тыя,
Ды людзі там жывуць другія.
Мне душу смуткам напаўняе
Што канулі гадочкі...
Пісьменнік паказвае летні святочны ранак. Гаспадар Міхал усё роўна ішоў у лес, дзядзька Антоні, заўзяты рыбак, «хадзіў на Нёман ці на тоні», Уладзя пасвіў кароў, у маці было поўна клопату па гаспадарцы. Познім ранкам уся сям'я збіралася на сняданне.
Раздзел III.«За сталом».Паказваецца, як праходзіў сняданак у сям'і, які парадак панаваў за сталом, хоць сямейка была не малая:
Чатыры хлопцы, тры дзяўчаці
Ды бацька з дзядзькам, трэцця маці;
I кожны месца сваё мае.
Калі сям'я паснедала, бацька распачаў гаворку, што за зямля прадаецца каля Заблоння.
Даўно ўжо бацька жыў думою
Разжыцца ўласнаю зямлёю
I не належаць ні да кога,
Не знаць начальства ніякога.
I зямля, і месца, як апісвае Міхал, цудоўныя. Міхал згадвае сваю службу, ліхога начальніка («Ці ж чалавек ён? азіят, душа зацятая, ліхая, такіх паноў і свет не знае»). Дзядзька Антось, маці добра разумеюць, «што тут жывеш да часу», што ў любы момант лесніка могуць адправіць у іншае месца, дзе трэба абжывацца наноў.
Раздзел IV.«На першай гаспадарцы».Браты Антось і Міхал мяркуюць, дзе ўзяць грошай для пакупкі зямлі. Ганна, маці, выказвае сумненні («Няпэўна ўсё і невядома, дык больш пільнуйцеся вы дому!»). Антось прапаноўвае выбраць часіну і «агледзець... як мае быць Заблонне тое»).
Аўтар знаёміць з палясоўшчыкам Міхалам, якога «ўся воласць наша знала», нават сам князь «не раз з Міхалам меў размову». За верную службу ў вёсцы лесніка любілі мала.
Стары ляснічы па-сваему
Цаніў Міхала, як служаку:
Ганяў усюды небараку,
Як бы скаціну тую нему.
Міхал, ажаніўшыся, аддзяліўся ад бацькі і пайшоў на службу. Ляснічы выдзеліў месца Міхалавай сям'і «ў страшнай дзічы... дзе рос сівец ды пырнік густа». На дапамогу брату прыйшоў Антось, які ўзваліў на сябе амаль увесь сялянскі клопат. Праз нейкі час:
У тым кутку, глухім і дзікім,
Стараннем дзядзькавым вялікім
I цяжкай працай хлебароба
...Ўсё зацвіло, загаманіла...
Але праз пяць гадоў сям'і лесніка было прапанавана іншае месца.
Раздзел V.«Пярэбары».Па вясне сям'я Міхала перабіраецца ў Парэчча. Там ляснічаму спатрэбіўся добры чалавек, «а не гультай які, нязграба». Дапамагаюць перавезці рэчы сваякі:
Ўсе варушыліся, снавалі,
Як бы мурашнік раскапалі —
Такая тут была трывога.
На першы погляд нецікава
Парэчча тое выглядала...
Прыгрэбнік, хата — ўсё дачыста
Казала ясна, галасіста,
Аб непарадку, запусценні,
Аб гаспадарчым нерадзенні.
Зайшоўшы ў хату, Ганна залілася слязьмі: «Было так цёмна, няпрытульна, ў гразі-балоце ўсё агульна». Аднак тыдні праз тры Парэчча быццам памаладзела. Новыя жыхары пачалі наводзіць парадак. Праз год «згарэла хата з варыўнёю і ўвесь набытак, што быў ў дому». На пажарышчы з'явілася зямлянка.
Спустя какое-то время к ним попросилась мышка, а вслед за ней – лягушка. Места в теремке всем хватило. Бежавший мимо теремка зайчик тоже захотел жить в теремке и его любезно пригласили к себе жильцы горшка-теремка.
И даже лиса не удержалась и попросилась на житье к дружной компании, обитавшей в теремке. Никто возражать не стал. А где лиса, там и волк. И его в теремок пустили. Теперь в теремке уже семеро жильцов стало.
Но вот пришел медведь и стал спрашивать, кто в теремке живет. А когда все жильцы назвались и спросили, кто он такой, медведь сел на домик-горшок и раздавил его.
Таково краткое содержание сказки.
Главный смысл сказки «Теремок» состоит в том, что совершенно разные по духу и характеру личности могут мирно сосуществовать вместе, если все они настроены дружелюбно друг к другу. Но бывает достаточно кого-то одного, кто настроен враждебно к дружному коллективу, чтобы разрушить мирную обстановку. Важно дружелюбно относиться ко всем гостям, но при этом внимательно оценивать, не настроен ли пришедший враждебно, чтобы суметь своевременно дать отпор разрушителю. Сказка «Теремок» учит всех жить в мире и дружбе, в добром согласии.
В сказке мне понравилась муха-горюха, которая первой поняла, что потерянный мужиком горшок может стать отличным жилищем. Муха также первой проявила дружелюбие к тем, кто просился жить в теремке.