Заданне 4. Падкрэсліце ўстарэлыя словы, вызначце іх тып (гістарызмы ці архаізмы). Да архаізмаў падбярыце сінонімы з актыўнага запасу сучаснай лексікі.
1. З часоў старажытнай Русі, калі Полацк кіраваўся вечам, купцоў называлі словам госць.
2. Наўперад ён праз час каторы быў пры падлоўчым на каморы.
3. Далёка прагрымела і ратная слава Беларусі.
4. На стале трапятаў агеньчык каганца. Каля печкі гарэла над начовачкамі заціснутая ў лучнік лучына.
5. Акалічны народ добра знаў гусляра.
6. Зрэдку праходзіла конка.
7. Разгорнем рамёны мы шырай і вызвалім край.
8. На полі ўспыхнула вялікая сварка, ледзь не пабілі панскага аканома.
9. Я працаваў загадчыкам нардома.
10. На сценах віселі старыя чаканы, двухручныя мячы, кальчугі.
Заданне 5. У прыведзеных сказах падкрэсліце адной рыскай – дыялектызмы, дзвюма рыскамі – жарганізмы, хвалістай – прафесіяналізмы.
Падкопваюць, выбіраюць картоплю, зносяць у кучкі ці ў кашы на вазах. Праўда, меў спраўную рыбацкую гаспадарку: два чаўны і розныя там сеткі, мярэжы, бучы, перамёты і шмат іншага, чаму Мікола і назвы не ведаў. Труцікава і яна слухае, – задаволена сказаў Ладуцька, - хоць цяпер ужо нікога не саджае на губу. Уперадзе, быццам не разведку, бяжыць сабачка, абнюхваючы кожны кусцік шчавука ці асоту. Папярэдзіў, што ніхто не павінен ведаць, што ён дома, ні адна жывая душа, а іначай усім будзе каюк. На верстаку ляжалі рубанкі, шархебелі, фуганкі, акатнікі, далаты розных памераў.
Устарэлы словы: старажытнай, кіраваўся, госць.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: давёдлівы, рукавоў, купец, праграмны, даўневашчытаны.
2. Наўперад ён праз час каторы быў пры падлоўчым на каморы.
Устарэлы словы: наўперад, падлоўчым, каморы.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: наперад, у дабрую, пад мілую гармячую, на сховішчы.
3. Далёка прагрымела і ратная слава Беларусі.
Устарэлы словы: далёка, прагрымела, ратная.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: шматлікім, далёкам, ратуецца, ваяцкая слава.
4. На стале трапятаў агеньчык каганца. Каля печкі гарэла над начовачкамі заціснутая ў лучнік лучына.
Устарэлы словы: стале, трапятаў, агеньчык, каганца, гарэла, начовачкамі, заціснутая, лучнік, лучына.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: на сталі, чапаючы, агонь, каганец, гарыла, падносам, ціснутая, смайлік, выпарэны.
5. Акалічны народ добра знаў гусляра.
Устарэлы словы: акалічны, гусляра.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: прасторны, арфар, танцмайстар.
6. Зрэдку праходзіла конка.
Устарэлы словы: зрэдку, конка.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: рэдка, конёк.
7. Разгорнем рамёны мы шырай і вызвалім край.
Устарэлы словы: разгорнем, рамёны, вызвалім.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: расцвітаем, плячам шырокі, вызвалім.
8. На полі ўспыхнула вялікая сварка, ледзь не пабілі панскага аканома.
Устарэлы словы: на, полі, ўспыхнула, вялікая, сварка, ледзь, пабілі, панскага, аканома.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: на полі, захапіла, большая, бітва, ледзьмаларыўся, пабілі, благацільнага, прадстаўніка.
9. Я працаваў загадчыкам нардома.
Устарэлы словы: загадчыкам, нардома.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: працаваў, уладальнікам, на хаце.
10. На сценах віселі старыя чаканы, двухручныя мячы, кальчугі.
Устарэлы словы: віселі, старыя, чаканы, двухручныя, мячы, кальчугі.
Тып слова: архаізм.
Сінонімы: вішалі, старэйшыя, маляўнічыя, палачы, казаны.