Пераходныя дзеясловы выражаюць дзеянне, якое прама ці ўскосна пераходзіць на другі прадмет ад суб’екта гэтага дзеяння. У беларускай мове субстантывы, на якія непасрэдна пераходзіць дзеянне, выражанае дзеясловам, ужываюцца звычайна:
у вінавальным склоне (напр.: бачыць настаўніка, правяраць сшыткі, слухаць музыку),
радзей у родным: у прыватнасці пры дзеясловах жадання некаторых прыставачных дзеясловах (тыпу нарабіць, наглядзецца), пры аб’екце часовага карыстання (вазьмі нажа, папрашу сшытка), пры абазначэнні субстантывам часткі прадмета (напіцца вады, нарэзаць хлеба), пры наяўнасці ў дзеяслова адмоўнай часціцы не (не слухаеш прамовы, не здаў экзаменаў) і ў некаторых іншых выпадках);
такое дапаўненне пры пераходных дзеясловах называецца прамым аб’ектам і можа абазначаць: назвы асобы ці жывёлы (апранаць дзіця, даглядаць цялят), назвы неадушаўлёных прадметаў (надрукаваць кнігу, рамантаваць кватэру), абстрактныя паняцці (падаць каманду, траціць надзею).
У некаторх пераходных дзеясловах, калі яны ўжываюцца без прамога аб’екта, можа аслабляцца аб’ектнае значэнне, а ўвага засяроджвацца на самім дзеянні (пар.: спявае песню і прыгожа спявае, чытае кнігу і хутка чытае).
Пры непрамым пераходзе дзеяння на прадмет абазначэнне апошняга ўжываецца ў розных ускосных склонах, акрамя вінавальнага (напр.: гуляць у футбол, ківаць галавой, жыць з сястрой). Дзеясловы, што абазначаюць не накіраванае на прадмет дзеянне, называюцца непераходнымі, да якіх адносяцца, у прыватнасці, дзеясловы руху (бегчы, ехаць, ісці), дзеясловы са значэннем стану ці ўласцівасці (плакаць, спаць; дзейнічаць, настаўнічаць).
Катэгорыя пераходнасці / непераходнасці не мае спецыяльных марфалагічных паказчыкаў:
часам далучэнне прыстаўкі да непераходнага дзеяслова робіць яго пераходным (дыхнуць – выдыхнуць, жыць – абжыць, працаваць – выпрацваць);
заўсёды далучэнне постфікса -ся да пераходнага дзеяслова робіць яго непераходным (здзіўляць – здзіўляцца, мыць – мыцца, сустракаць – сустракацца).
Самы дарагі для мяне чалавек - гэта мая мама. Мая мама сярэдняга росту, вельмі жаноцкая. У яе выдатныя светлыя валасы, не вельмі доўгія. Вочы маёй мамы блакітныя, як марская хваля. Яны заўсёды ясныя, ветлівыя, ласкавыя. Кажа мама спакойным тонам. Размаўляць з ёй цікава і прыемна. Матуля мая вельмі цярплівая, рахманая, добрая, весёлая, энергічная і ўнікальная. Яе ўсе паважаюць і любяць. Мама заўсёды падтрымлівае мяне ў цяжкую хвіліну. Яна майстар на ўсе рукі: ўмее вышываць крыжыкам, вязаць розным шыць і смачна гатаваць.
Пэўна-асабовыя:1. – Не балбачы. Лепш ідзі пад той белы слупок ля пуці, там і капай, – загадаў старшына.
2.Заўтра, як сцямнее, адыдзеце за лес.
3. I цяпер так шкадую, што не паслухаў яго, хоць, канечне, ён не ведаў усяго, а толькі здагадваўся.
Няпэўна-асабовыя: 1.Чаго спалохаліся? 2. Падумаеш: страляюць! 3. Пасадзілі нас у КПЗ, пачалі следства.
Безасабовыя: 1.Тут было зацішна і даволі ўтульна.
2.Трэба было спяшацца, каб завідна выбраць, дзе паставіць сакрэт, і старшына шпаркім крокам рушыў далей.