Паэма Якуба Коласа «Сымон-музыка» — адзін з найлепшых класічных твораў беларус-кай літаратуры. Яна ўслаўляе таленавітасць бе-ларускага народа. Праз вобраз Сымона, на долю якога з самага пачатку выпалі вялікія выпра-баванні, Колас хацеў паказаць нялегкае жыц-цё свайго народа.
Сымон быў звычайным вясковым хлапчуком. Аднак ужо з самага дзяцінства пачала праяўляц-ца адметнасць яго характару. Хлопчык вельмі глыбока ўспрымаў прыроду, па-свойму тлумачыў розныя яе з'явы. Ён бачыў у гэтых з'явах тое, што іншыя не маглі заўважыць. Але бедната і забітасць перашкаджалі бацькам Сымонкі зразу-мець, што мець такое незвычайнае дараванне, як у іх сына, — вялікае Іпчасце. Таму ўжо ў самым пачатку паэмы мы знаёмімся з нялегкім жыц-цём Сымона ў сям'і. Аўтар параўноўвае лёс хлоп-чыка з лістком на ліпе:
Ён пахілы,
Ён нямілы,
У сям'і не мае сілы.
Тым нялюбы, шпго адметпны,
I брашы з ім непрывешны —
Мусіць лёс тпакі пастылы.
У сям'і Сымонка не мог знайсці аднадумцу, 5о яго ніхто і слухаць не хацеў. Важнай па-дзеяй, якая паўплывала на далейшы лёс хлоп-Іыка, было сяброўства з пастухом, дзедам Ку-рылам. Сымон — рамантык. Дзед Курыла — грактык, рэаліст, ён успрымае свет, зыходзя-ЕЫ са сваіх патрэб жыцця. Таму на пытанні ?ымона ён адказвае на сваё кыцце і веды. Дзед Курыла папярэджвае Сы-Іона, што з яго талентам і імкненнем усё па-наць яго чакае нялёгкая дарога.
Смерць дзеда Курылы паставіла перад Сымонам новыя пытанні— жыцця і смерці.
Чаму так, — думае хлопчык, — дзед памёр, ў прыродзе ўсё засталося, як і было?» Хутка пасля дзедавай смерці Сымонка пакінуў свой дом. Лёс адкрывае перад ім новыя Іляхі, выпрабоўвае хлопчыка. Спачатку Сымон знаёміцца з жабраком, які хітруе і ашукае людзей і думае толькі аб тым, як набіцьваю торбу.
Неяк з-за навальніцы Сымон з жабраком вы-ушаны былі звярнуць з дарогі, каб прасушыц-а і абагрэцца. I тут адбылася галоўная ў жыцці ымона падзея: ён пазнаёміўся з Ганнай. Воб-аз гэтай дзяўчыны не выходзіць з галавы хлоп-а аж да новай сустрэчы. Можна было б зас-шда з Ганнай, ды толькі новая дарога не давала /Іопцу спакою, клікала яго наперад. Прывяла »тая дарога Сымона да карчмы. Але застацца ў карчмара і служыць яму хлопец таксама не змог: быць пад прымусам — не для яго.
Не застаецца жыць Сымон і ў панскім замку, хоць там абяцалі навучыць яго музычнай гра-маце. Іграць аднолькавыя, завучаныя мелодыі юнак не мог, душа поўнілася шчасцем толькі тады, калі мелодыя ішла ад самага сэрца. Бача-чы багацце, у якім жыве князь, хлопчык пачы-нае задумвацца, адкуль жа гэта багацце:
Хто дбаў князю на палацы?
Хто назнёс яму дабра?
Хто выводзіў тыя вежы?
Хто той замак будаваў?..
Потам, кроўю і слязамі
Сцэментованы муры!
Сымон не хацеў жыць пад прымусам. Не-адольным было жаданне свабоды, волі, прага даносіць да людзей сапраўднае мастацтва. Ме-навіта таму не застаўся Сымон ні з жабраком, ні ў княжацкім замку. Ён абраў дарогу ў на-род. Разам з ім пайшла і яго каханая Ганна.
Мая Радзіма
Беларусь! Цікавы край, мужны, працавіты і гасцінны народ! Гэта можна пачуць у размове, Пачуць ад тых, хто ў гады вайны змагаўся з ворагам на беларускай зямлі, і ад тых, хто часова жыў у нашай рэспубліцы або проста прыязджаў да нас па якіх-небудзь справах, і ад тых, хто ведае Беларусь з кніг, газет, паўражаннях сваіх таварышаў.
Беларусь мае добрую славу ва ўсім свеце. Слава яе звязана з гераізмам, праяўленым беларускім народам у гады ліхалеццяў, з велізарнымі пераўтварэннямі, што адбыліся ў краіне з таго часу, як народ стаў гаспадаром свайго лёсу, з матэрыяльнымі і духоўнымі здабыткамі, якіх з кожным годам становіцца больш і больш.
Той, хто прыязджае ў нашу рэспубліку, не ўбачыць тут ні марскога ўзбярэжжа, ні высокіх гор, ні бязмежных стэпаў, ні пясчаных пустыняў з рэдкімі аазісамі. Тэрыторыя Беларусі пераважна раўнінная, перасечаная невысокімі ўзгоркамі, пакрытая лясной і травяной расліннасцю. Дзе б мы ні апынуліся ў рэспубліцы, усюды ўбачым нямала цудоўных куткоў, якія надоўга пакідаюць светлы след у памяці.