(верш неруш)тэма роднай мовы, яе лёсу, яе бяскрайняга, бяздоннага багацця і будучыні, бадай, самая хвалюючая на працягу ўсёй творчасці барадуліна. гэта абумоўлена тым, што для кожнага сапраўднага беларуса, мова – найсвяцейшая з усяго святога, а рыгор барадулін быў сапраўдным беларусам. верш
негалосна адмаўляе нігілістычную ідэю ў савецкага саюзу стварыць адзіную “камуністычную” культуру, знішчыць з твару зямлі культуры розных народаў, у тым ліку і беларускую.
верш “неруш” – адзін з многіх вершаў барадуліна аб непаўторнай прыгажосці і невычэрпным багацці нашай мовы. нерушам
ранішнім паэт называе родную мову з тае нагоды, што яна такая ж чыстая светлая, як раніца, што разумее тое, што на зямлі беларускай наўрад ці ёсць людзі якія дасканала, да апошняй кроплі родную мову. аб родным слове барардулін піша:
мне шукаць цябе,
покуль гляджу,
пад
зялёным крылом верасовак,
пад крысом
і спякоты й дажджу.
неруш – гэта сінонім першаснасці, некранутасці. у вершы выяўляецца страсная ўлюбёнасць паэта ў сваю родную зямлю, у свой край. гэта лірычная клятва, споведзь свайму народу, зямлі, мове…
паэт знаходзіць
трапныя, змястоўныя словы, падкрэсліваючы гэтым багатыя выяўленчыя здольнасці роднай мовы:
слова, што як нарог для ратая,
як для ластаўкі – стромы вільчак,
ад якога на небе світае,
ад якога яснее ў вачах.
роднае слова і яго вобразна-выяўленчае багацце
ўяўляюцца паэту магутнай, магічнай, цудадзейнай сілай, ад якой “на небе світае”, “яснее ў вачах”… кожны радок верша, як і кожны радок і вобраз барадулінскай паэзіі, аблашчаныя пяшчотнай любоўю да роднага слова. назваўшы родную мову ранішнім нерушам, паэт бы папярэджвае нас, што да кожнага слова і
вобраза роднай мовы патрэбна ставіцца ўдумліва, уважліва і тады перад намі адкрыюцца ўсе невядомыя дагэтуль нямніцы роднай мовы. адкрываць для іншых хараство беларускай мовы – адна з галоўных мэт паэта. эмацыянальна ўзрушана паэт кажа чытачу аб уласным творчым абавязку кожнага з нас берагчы духоўны
скарб продкаў: “неруш свой панясу я аберуч, як слязіну з матуліных воч”. мову, як усё жывое, і як чалавека трэба бараніць на барадулінскую думку, адстойваць ад усяго, што можа яе пакрыўдзіць. апошнія радкі верша, у якіх увасоблены яго асноўны ідэйны змест, гучаць урачыстай прысягай паэта і яго
лірычнага героя”
неруш ранішні – матчына слова,
мне, як бору, цябе засланяць!
У кожнага чалавека павiнен быць сябар. I не проста сябар, а сапраўдны сябар. Вы запытаецеся, чым адрознiваецца проста сябар ад сапраўднага? Наконт гэтага ў мяне ёсць уласныя думкi.
На мой погляд, сапраўдным сябрам лiчыцца той, хто цябе разумев, хто заўжды гатовы дапамагчы ў бядзе, хто шчыра радуецца тваiм поспехам i, нарэшце, той, хто гатовы не толькi сказаць табе нешта прыемнае, але, калi трэба, то i справядлiва пакрытыкаваць, параiць, як выправiцца.
Даволi часта я чую прыкладна такiя словы: «Якiм цяжкiм стала жыццё. Якiмi злымi зрабiлiся людзi. Не людзi, а ваўкi. Сябар сябра гатовы прадаць за кавалак каўбасы. Ды й увогуле, — пра сяброў усе забываюць». З пачутага я раблю выснову: зразумела, час, у якi мы жывём, — складаны. А сяброўства, якое прадаецца за кавалак каўбасы, нельга называць сяброўствам. А аб тым, што ўсе забываюць пра сяброў, я мяркую так: не важна бачыцца кожны дзень, часта хадзiць адзiн да аднаго ў госцi, галоўнае — прыйшоўшы да сябра са сваёю радасцю цi бядою, пабачыць у яго вачах шчырую падтрымку, радасць за твае поспехi цi спачуванне тваёй бядзе. Сапраўдны сябар зробiць усё магчымае, каб дапамагчытабе, хоць словам, хоць справай.
Я шчаслiвая. У мяне ёсць сапраўдная сяброўка. Яе завуць Лера. З Лерай я магу падзялiцца i болем, i радасцю, i трывогай, i няўдачай. Упэўнена — яйа са мною таксама. Не адзiн раз Лера дапамагала мне знайсцi выйсце з цяжкага становiiнча, заўсёды раiць, як зрабiць лепш. Не так даўно я хварэла. Да мяне зайшлi мае аднакласнiцы. Сярод iх была i Лера. Дзяўчаты збiралiся пайсцi ў кiно. Расказвалi, колькi цiкавага чулi пра новы фiльм. Мне было сумна: таксама хацелася на вулiцу. Развiтаўшыся, усе пайшлi. Лера засталася. На мае запытанне яна сцiпла адказала: «Нешта не хочацца». А я ж добра ведаю, што пабачыць гэтую стужку Лера марыла ўжо даўно.
Вы скажаце — такая дробязь не доказ сапраўднага сяброўства. А я упэўнена — яно праяўляецца менавiта ў дробязях. Мне хочацца бясконца гаварыць сваей сяброўцы: «Лера, ты самая добрая, самая чулая, самая свравядлiвая. Мне з табой вельмi цiкава. Нiколiнiколi не хварэй, нiколi не сумуй, не спазнай бед».
с:
