Настаўнік Іваніцкі, чалавек малады, але незвычайны сур'ёзны, ідзе, каб яшчэ раз пабачыцца з Таганкам. Вёскі ён, як кажуць у Казельшчыне: яму сто восем, знакамітасць. Настаўнікі хвалююць дзіўныя думкі: падумаць толькі Таганцы прайшло адно з самых выдатных стагоддзяў. Ско. было за гэты век пераваротаў, адкрыццяў, войн, колькі славілася і памерла вялікіх людзей! А ён ніколі разумеў пра ўсё гэта. І сядзіць ён так пакорліва, так непаду. Апусціў плечы, склаў на худых каленях чорныя, высушыўшы за стагоддзе рукі, перахрысціў скрыўленыя працай ды З-пад насунутай шапкі відаць канцы рэдкіх броваў, прыўзнятых. Выцвілыя вочы нічога не выказваюць аб стогадовы чалавек, яшчэ чуе, бачыць, памятае ўсё, што зрабіць па хаце, ведае, дзе што ляжыць ... І ўсё ж ён уз у свеце сваіх далёкіх успамінаў (І. Бунін).
Янка Купала творам “Раскіданае гняздо” апісвае падзеі 1905 гадоў, калі ў тыя часы народныя массы вялі змаганне за свабоду і свае справы. Асноўнымі пытаннямі твора з’яляецца тое, што пісьменік імкнецца пазнаць дзе ж усё такі існуюць чалавечыя шляхі да шчасця, дзе жыве чалавечая праўда. І што трэба зрабіць каб выратаваць сваю сям’ю ад галечы.
Галоўныя героі твора Марыля і Лявон пачынаюць шукаць праўду строга па закону. Іх жыццё- гэта надзея на справядлівае рашэння ад суду. Лявон – вельмі старанны працаўнік, для яго зямля- яго другая маці. Зямля належыць Лявону па праву спадчыны, усе сваі сілы Лявон траціць на свой кавалак зямлі. Аднак не так усё проста. Трэба змагацца за замлю і Лявон выбірае, што лепш чым змагаацца з панамі, лепш пакончыць жыццё самагубствам. Што ён і робіць. Гэтым самым Лявон робіць пратэст супраць існуючай несправядлівасці. І трагедыя Лявона заключаецца ў тым, што герой не бачыць далейшага шляху за сваю волю і сваю зямлю. Ужо перад самагубствам, Лявон асазнае што суд праўды не дасць.
Янка Купала творам гэтым творам паказаў чытачам усе жыццёвыя няўзгоды –гэта смерць, страта кавалка зямлі, ганьба роднай сястры, разбурэнне сваёй гаспадаркі, знаёмства і размова з незнаёмым.
Твор “Раскіданае гняздо” я бы параіла прачытаць кожнаму чалавеку, бо ён вядзе нас да правільных раздумак, застаўляе задумацца пра жыццё астатніх і зразумець часы цяжкага чалавечана жыцця.