Андронов
Б.з.д. 2 мыңжылдықтың алғашқы ширегі бітер кезде (Қола дәуірі) Еділ мен Алтай арасында мал шаруашылығымен айналасқан адамдар қола жасауды меңгерді. Оңтүстік Сібірдегі Ачинск қаласы маңындағы Андроново селосынан қола дәуірі ескерткіштері алғаш рет табылды. Оны 1913 ж. Б.Г. Андрианов ашты. Ғылымда шартты түрде Қазақстан жеріндегі қола дәуірі ескерткіштерін Андронов ескерткіштері деп атайды.
Ботай
Ескерткіш 15 га алаңды алып жатыр. Ботай мәдениеті ежелгі адамның алғаш рет жылқыны қолға үйреткендігімен әлемге әйгілі. Бұл мәдениеттің өмір сүру уақытты б.ғ.д. V-IV ғасырларда өтті. Зерттеулердің тарихи маңызы - жылқыны алғаш қолға үйретудің жер жүзінде ең басты орталығы Қазақстан болып саналуында.
“Үш жүз” идеясының түп-қайнары шамамен 14-16 ғасырларда өмiр сүрген, сопылық-яссауилiк iлiмнiң бiр тармағы болып есептелген “Үш Қиян” тариқатының (орденiнiң) ортасында жатыр. Бұл 14 ғасырда Алтын Орданы Әз Жәнiбек хан билеген түста Маңғыстауда, Жылойда, жалпы Едiл-Жайық өңiрiнде қалыптасқан, бiр жағынан көшпелi-жауынгерлiк, екiншi жағынан сопылық-машайықтық дәстүрдi үштастырған дiни-серiлiк тарихат болатын, мұны типологиялық деңгейде батыс европалық дәстүрдегi “дiни-рыцарлық” орденмен салыстыруға болады.
“Үш Қиян” орденiн өзi сияқты яссауилiк бағыттағы “накшбандия”, “хайдарийя”, “бекташийя”, “күбрауийя” ордендерiмен де (тариқаттарымен) қатар қоюға болады, тек олардың айырмашылығы: а) орденнiң Кiндiк Азия мен Қазақстанның отырықшы өңiрлерi мен қалаларында емес, таза көшпелi тобыр (есен-қазақтар, “Алаш ұлдары” немесе айрақтылар) арасында қалыптасуы, б) ордендi негiздеушiлердiң өздерiн қожалар, сейiттер, шейхтер сияқты.
Объяснение: