Сыр өңірі – белгілі бір дәстүрдің ғана жеке дамыған жері емес, тоғыз жолдың торабы, сан түрлі тарихи оқиғалар мен көзқарастар бір мүддеге тоғысқан өлке. Сол себепті өңірде өмір сүрген жырау, жыршы, ақын, күйші, әнші, сал – серілер шығармашылығы әлем әдебиетінде сирек кездесетін құбылыс ретінде өзіндік сипаты басым өнер түрі есебінде айрықша назар аударады. Сыр елінде өмір сүріп, аты үш жүзге мәлім болған ақын – жырауларымыз ұрпақ тәрбиесіне, инабаттылық пен ой – өрісінің дамуына, эстетикалық талғам биігінен көрінуін басты назарда ұстаған.Мысалыға, атақты Ешнияз сал, Жиенбай Дүзбенбетов, Сәрсенбай Бөртебаев, Тұрымбет Салқынбаев, Тасберген Құлманов, Шегебай Бектасұлы, Рүстембек Жиенбаев, Дайырдың Оңғары, Молдахмет Дабылов, Жүсіп, Ібаш, Дүйсен, Мұзарап, Үбісұлтан, Әкімгерей, Көшеней тағы басқа да есімі елге кеңінен танылған жыршы-жыраулардың туған, өмір сүрген жері Сыр бойы, Қасиетті Қармақшы жері.
...Я убежал. О, я как брат Обняться с бурей был бы рад! Глазами тучи я следил, Рукою молнии ловил...
...Хотя без слов,
Мне внятен был тот разговор,
Немолчный ропот, вечный спор...
Но при этом Мцыри, понадеявшийся только на слепые силы природы и своей души, терпит неудачу. Природа обманула беглеца, приведя его извилистыми тропами обратно к монастырю, а собственная сила бесцельно растрачена в бесполезной схватке с барсом.
И страшно было мне, понять Не мог я долго, что опять Вернулся я к тюрьме моей...
...Мир Божий спал В оцепенении глухом Отчаянья тяжёлым сном.
Но тщетно спорил я с судьбой: Она смеялась надо мной!