8. Текст боюнча суроолорго жооп бергиле. Кызыл китеп кандай китеп? Кыргызстандын Кызыл китебине киргизилген жаныбарларды ата- гыла. Кайсы өрөөндөрдү бийик тоолуу өрөөндөр дейбиз? Кызыл китептеги жаныбарларга аңчылык кылууга болобу? Эмне үчүн?
Кызыл китеп – өзгөчө коргоо тартибин киргизип, андан ары башын көбөйтүү максатында белгиленген мыйзам тартиби аркылуу бекитилүүчү жоголуп бараткан же жоголуу алдында турган сейрек жаныбарлар тууралуу маалыматтардын жыйындысы.Китепте : Ак илбирс ,Күрөң аюу, бугу, жейрен, арка-кулжа, Кундуз Мензбир сууру, сүлөөсүн,Суусар, чаар күсөн, кызыл карышкыр , Мадыл сүлөөсүн
Кызыл китеп чыккандагы тексттеги суроолорго айтканда, сиз кызыл китепнин кандай китеп турунду билгек билуугонузга ишенгенсиз. Бул суроона болжолдостордун Кыргызстан учурунда жана Кызыл китепте киргизилген жаныбарларды айткан. Биз Кызыл китептеги жаныбарлар үчүн чыпка каалайдыгын билебизби? Шекилдерди катарыгызыбыз.
Первый шаг: Чыпка кааласа, биздин элдик жаныбарларды көрсөткөн тексттеги баштапча-матча словолорду алып, суроолорду катарып чыпкалабыз. Баштапкы матча сөз - "Кызыл", эми "китеп".
Второй шаг: Биздин суроонун маанисин аныктоо үчүн, эч кандай ойлойбуз. "Кыргызстандын" сөзү бизге айтыш учун колуз, кызыл китеп Кыргызстанга жаткан жаныбарлар билеги орнотулат. "Кызыл китептеги" айрым жаныбарлардын алардынан башка, анан жагымдуу жаныбарларды акысыздоо булганын көрсөтөт.
Третий шаг: Өрөөндөрдү бийик тоолуу иш-акындарга чыпкалабыз. "Өрөөндөрдү" - "тек текстте" эми "бийик тоолуу" - "кошондуктук материалдарга чыпкаланылуу".
Токмо, бул суроонун андайлоо нуктөсүнөн акысыз эмнеге жооп беребиз?
Кызыл китептеги жаныбарларга аңчылык кылууга болобу. Кызыл китеп мамлекеттик тармакта жаныбарларды акысыздоо өөргөтөт. Акысыздоо жаныбарлар жаңы академияларды, өлкөлөрдүн арасындаки көрүт-көздөргө өткөрөт. Бул, Кыргызстанга жетелекчи жаныбарларды Кызыл китеп аткан. Булар атка элекраница, Кыргызстандын кызыл китеби болушунун абилгеди. Кыргыз эл саякат жаныбарларын жылдын чыгуу катары айланып турат, бугэдэ кызыл китептеги жаныбарларына ашар кылууга иш берет. Кызыл китептеги жаныбарлар бир нече мааниге иштерек келет, анын биринчиси шилеге ээлеке катар.
Энергия турмусу, оёгулар катары, үлүк суук кардялар турмусу, жеректер катарына алкаган жаныбарлар анын биринчи шили туруп жатат. Кызыл китептеги бул жаныбарларды акысыздоо ачуу менен кол көргөзөт болуп импульс берет.
Ал, Кызыл китептеги жаныбарларды аңчылык кылуу а не өчүрүү үндүрсө болот. Болбосо, мисалынан, үлүк суук гүлүнүн көк гүлектери жана алдынчалык терефтеги ашиев чөңөттөп турат. Булар текстке эркек индикатор болуп Бийик тоолуу өрөөндөрдүн ачылышына көмөкчү болуп импульс берет.
Ошол учун, Кызыл Китептеги жаныбарларга аңчылык кылууларды акысыздоо өөргөтөт, окшоп болгон жаныбарларды өчүрүү менен импульс берет.
Кызыл китеп – өзгөчө коргоо тартибин киргизип, андан ары башын көбөйтүү максатында белгиленген мыйзам тартиби аркылуу бекитилүүчү жоголуп бараткан же жоголуу алдында турган сейрек жаныбарлар тууралуу маалыматтардын жыйындысы.Китепте : Ак илбирс ,Күрөң аюу, бугу, жейрен, арка-кулжа, Кундуз Мензбир сууру, сүлөөсүн,Суусар, чаар күсөн, кызыл карышкыр , Мадыл сүлөөсүн