● Ніл — єдина річка в Північній Африці, яка протікає по найбільшій у світі пустелі Сахара. Тільки завдяки Нілу і його родючій дельті, зародилася найдавніша цивілізація людства — Стародавній Єгипет.
● Ніл — друга у світі за довжиною річка (найдовшою є Амазонка), її довжина становить 6853 км. Свій початок Ніл бере від двох річок в горах Східної Африки, а потім, випливає з озера Вікторія, утворюючи систему Рукакара → Кагера → Ніл.
● Прокладаючи свій довгий шлях через пустелі, заболочені ділянки та зливаючись біля міста Хартум (судан) з двох річок, Білого Ніла, який приніс свої води з півдня та Блакитного Ніла — зі сходу.
● Площа басейну Ніла дуже велика, до 3,4 млн км². Через відмінні природні умови басейну річки, та її неоціненне значення в житті народів, що оселилися на її берегах, Ніл — найдивовижніша річка у світі.
● Найбільш примітним місцем за течією річки є її дельта. Це найродючіше місце на Землі. Тисячі років дельта годує народи Єгипту і її родючість не зменшується, в деяких районах дельти, збирають по три врожаї на рік.
● Причиною такої дивної родючості є розливи Ніла в його нижній течії, коли річки, що впадають в Ніл, приносять величезну кількість родючого мулу через сезонні літні дощі, що випадають в абіссінських горах. Повінь триває до листопада. Такі повені відбуваються щорічно, тому шар мулу ніколи не виснажується. Під час повеней Ніл фантастично змінює свої води — з чистих вони ніби без причини починають червоніти, потім приймають кривавий колір і залишаються такими поки не відбудеться розлив річки. Ближче до весни, Ніл повертається у свої береги, вода знову стає чиста. Такий феномен з забарвленням води відбувається завдяки частинкам мулу червоного кольору, які були принесені притоками в Ніл.
● Воду з Ніла з давніх часів використовували для зрошення, а мулисті наноси як високоефективне добриво. У сучасному Єгипті, у зв'язку з будівництвом Асуанської ГЕС, площа зрошуваних земель ще збільшилася. Асуанський гідрокомплекс здійснює постійний контроль за станом водного режиму Ніла, не допускаючи катастрофічних повеней. Водночас, кількість принесеного річками родючого мулу зменшилася через ГЕС.
● У долині Ніла розташовані сучасні мегаполіси з давньою історією. Це Хартум, Луксор (стародавні Фіви), Каїр-Гіза, Александрія.
Байқоңыр» – Қарағанды облысының территориясында орналасқан Cовет Одағының ең ірі космодромдарының бірі. Байқоңырда кең көлемді космостық зерттеулер жүргізу үшін бірқатар есептеу пункттері, ұшыру комплекстері, техникалық құрылыстар салынды. Байқоңырдан Жердің ең тұңғыш жасанды спутнигі ұшырылды. Одан космосқа жер жүзінде бірінші болып Ю.А. Гагарин, тұңғыш космонавт-әйел В.В.Терешкова ұшты. Сондай-ақ, Байқоңырдан космосты зерттеуге арналған көптеген космостық корабльдер, космостық станциялар, спутниктер және Айға, Марсқа, Шолпанға қарай ракеталар ұшырылды». Бұл – Қазақ Совет Энциклопедиясының осыдан 40 жыл бұрынғы мәліметтері.
Содан бергі төрт онжылдық бедерінде сол қазақ даласының ұлтарақтай аймағы ғарыш қызметіне қаншама өзгерістер енгізгенін түгелдей айтып жеткізу қиын, аса қиын. Әрине, Ғарыштану ғылымына қосқан үлесі ерен екені белгілі. Сонымен қатар, «қорғаныс ісі» мәселесінің алғашында – КСРО-ға, кейін Ресейге түсірген пайдасын әрине, біліп болмаймыз. Ал, жер иесіне төлейтін өтем ақысы ауыз жарытымсыз екенін ішіміз сезеді.
Осы сәтте Талғат Сүйінбайдың «Тұңғыш қазақ ғарышкері» аталатын ғұмырнамалық эссесіндегі бір эпизоды ойға оралады: «-Білесің бе, Байқоңырдан осынау отыз жылдың ішінде ғарышқа кімдер ұшады? Ал, сол жердің иесі – қазақтар. «Біздің жерден біздің ғарышкер қашан шығады?» – деп армандаумен келеді…
Байқоңырдағы «Энергия» ғылыми-өндірістік бірлестігінде: «Халқым үшін, қазағым үшін өліп кетуге дайынмын!» – деген таспаға жазылған сөз бар. Қажет деп тапсаң, барып көруіңе болады, – деп күлімсіреген Батыр әңгімесін жалғады» [Сүйінбай Т. Тұңғыш қазақ ғарышкері. – Алматы. Құс жолы, 2004. – 184-185 бб.]. Бұл ертеректегі арман еді.
Таяуда қазақ тілді республикалық газеттің тілшісі: «Байқоңыр кешені бойынша алғашқы үкіметаралық комиссияның жұмыс қорытындысын шығарған И.Шувалов пен Қ. Келімбетов Ресей мен Қазақстанның «Байқоңыр» кешенін жалдау жөніндегі келісімді ұстанатындықтарың сондай-ақ, екі ел Президенттерінің Байқоңырды» жалға беру мерзімін 2050 жылға дейін ұзарту туралы шешімін ерекше атап өтті, – дей келіп, – брифинг соңында И.Шувалов пен Қ.Келімбетов екі елдің «Байқоңыр» ғарыш айлағын өзара тиімді шарттар негізінде бірлесіп пайдалану бойынша ынтымақтастыққа дайын екендіктерін тағы да қуаттады» – деп, «сүйінші жаңалықты» жеткізгендей болды. Бұл көптеген адамдарға кезекті бір әшейін саяси ақпарат боп көрінер. Алайда елдің, ел емес, күллі планетаның, тіпті, Күн жүйесіндегі космостың табиғи тепе-теңдігі жөнінде аз-кем ой жүгірте алатын гомо сапиенс үшін ол қаражаяу мәлімет боп көрінбеуге тиіс. Бұл бір кездері «Адамға табын, Жер, енді» немесе «Космосты игереміз!» тәрізді өрекпе өктемдігімізді еске түсіретін кезекті эпизод секілді. Сондықтан да, «Айқын» газетінің осы жылғы 30 наурыз санындағы «Байқоңырға қатысты ешқандай келіспеушілік жоқ» деген тілші материалының тақырыбына, біз басқа бүйірінен келсек дейміз.
«Әп» дегенде айтарымыз: Соншама жаһани мәселеде екі мемлекеттің ресми тұлғалары алдарында жатқан бетке ұстар құжаты – «Ғарыш қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңын, жұмсақтап келтіргенде, сақтауды елемеген тәрізді. Мысалы: Ондағы «5 тарау. Ғарыш қызметінің қауіпсіздігі. 27 бап. Ғарыш қызметінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларына қатысты басты объект – адам, әсіресе сол жергілікті тұрғындардың денсаулығына міндетті түрде тигізетін залалдарына еш назар аударылмағаны…» – дейді.
2. А
3. Г
4. А
5. В
6. Б
7. Б
8. Б
9. Б
10. Б
11. В
12. Г
13. В
14. В