Өңдеу
Жасақ, Яса — Шыңғыс хан империясының әскери-құқықтық заңдар жинағы. Шамамен Шыңғыс хан ұлы хан тағына отырғаннан кейін (1206) құрастырылған. Жасақ заңы ежелгі түркі қағандары мен 10 — 12 ғасырларда өмір сүрген түркі ұлыстарының әскер құру тәртібі, ел билеу жүйесі және тұрмыс-салт заңдары негізінде пайда болды және Шыңғыс ханның мұрагерлері оны бұлжытпай орындап отырды. Жасақтың 33 заң тармағы мен Шыңғыс хан айтты деген қосымша сөздер сақталған. Жасақ ережелерінде, негізінен, әскерді ұйымдастыру мен басқару, жауынгерлер мен әскербасылар (нояндар) және хандар арасындағы қарым-қатынас мәселелері, сондай-ақ, әкімшілік-құқықтық ережелер баяндалған. Шыңғыс хан империясы ыдырағаннан кейін құрылған түркі мемлекеттерінде, соның ішінде Қазақ хандығында Жасақ заңы сақталып қалды. 16 — 18 ғасырларда осы заңның негізінде Қазақ хандығында жаңа заңдар жасалынды; Қасым ханның қасқа жолы, Есім ханның ескі жолы. Жеті Жарғы.
Ви́ра — древнерусская мера наказания за убийство, выражавшаяся во взыскании с виновника денежного возмещения. Также вирой именовалось денежное возмещение за другие преступления. Один из институтов русского права.
Величина виры зависела от знатности и общественной значимости убитого. Упоминается в Русской Правде. В Киевской Руси уплачивалась князю. Постепенно вытесняла обычай кровной мести. Наиболее распространённый размер виры — 40 гривен. Это был очень большой штраф. За эту сумму можно было купить 20 коров или 200 баранов. Рядовой общинник, который присуждался к уплате виры, попадал в тяжёлое положение. Выходом для таких людей был институт дикой вирыПерейти к разделу «#Дикая вира»[1].