Шоқан Уәлиханов – ұлы ағартушы – демократ, қазақтың ғұлама ғалымы, шығыстанушы, тарихшы.Ол негізінен портрет, пейзаж және халықтың тұрмыс-салтын бейнелеу жанрымен айналысқан. Одан 150-ге тарта сурет қалған.Оның Қашқарияға саяхаты қажырлы саяхатшы және көрнекті ғалым ретінде оның атын шығарды.Сол елдің саяси құрылысы, табиғаты, халықының кәсібі, әдет-ғұрпы жайында қыруар ғылыми материалдар жинады.Шоқан қазақтар арасында орыс білімін, оның ғылымы мен өнерін таратудың тиімді шаралары үшін күресті. Ол өз елінің оқу-ағартушы мен ғылымын дамыту үшін күресті.Шоқан шығыстың басқа да халықтарының поэзиясымен шұғылданды.
Абай выступал с протестом против межродовых распрей. Резко критиковал тщеславных, корыстолюбивых управителей, хитрых биев, нравы правящих слоев общества. В стихотворении «О казахи мои, мой бедный народ» поэт с болью в душе говорит о том, что в степи нет единства, порядка, везде разлад, из-за денег и власти кипит вражда. Большие надежды возлагал Абай на молодежь, он обращался к тем, кто «сердцем прозорлив и чуток». Тема просвещения народа в творчестве Абая приобрела огромное социальное звучание. В распространении знаний поэт видел средство освобождения людей от социального зла. Абай глубоко верил в творческие силы народных масс и понимал, что при современных условиях общественной жизни народные массы не имеют возможности полностью пользоваться плодами своего труда.
Ричард II Бордоский