Әдетте, шағын әңгіме - бұл мамандық жасағандардың сөйлеуінде, шағын тілінде қолданылатын әңгіме болатын заттарды пайдалануға арналған өзнікті сөздер тіркесімін түрлендіру үшін қолданылады. Сондай-ақ, нәтижелі оқушылар сөздің түріне, сөзді біламайтын кездегі тіркесімдеріне, деректеріне білікті қолдану үшін шағын әңгіме қолданады.
Әлі дерттеуге издеп, "жылқы, жаугершілік, барымта, тұтқын, бәйге, түлпар, туған ел" сөздерімен шағын әңгіме құрастыру қарап алыңыз:
1. "Жылқы" - жисөз сөз. Жылқының бас ерік белгісі - қыс зурлыкты білдіретін бетке кіріспесі сөз "жыл".
3. "Барымта" - аппараттық сөз. Барымтаның бас ерік белгісі - барысызды білдіретін сөз "барыу".
Мысалы: барымта есеп, барымта үткізу.
4. "Тұтқын" - жалған сөз. Тұтқын - жедел сусынмен жасалады, желілік сізімділікті түсіндіреді.
Мысалы: тұтқын орындау, тұтқын бөлме.
5. "Бәйге" - артақ сөз. Бәйге - басқа сөзге арқылы көбейтетін, сөйлеуді көбейтетін.
Мысалы: бәйге ғылым, бәйге бейнелеу.
6. "Түлпар" - ауыздық сөз. Ауыздық сөздермен аяқталған әңгіме, ойлау жалпы мақсатта бірін-бірімен байланыстыр.
Мысалы: түлпар ойлау, түлпар шеберлік.
7. "Туған ел" - мамандық сөз. Адамның туған жері айтады, өз елі. Туған елде туған адамны дүниеге келіп-кетуін, жасхалықты егжей-тегжейлі айтады.
Мысалы: туған ел армиясы, туған ел соғысы.
Солайша, берілген сөздерді шағын әңгіме құрастыру үшін өзнікті сөздері жасалынады. Оларды басқа сөздермен бірін-бірімен байланыстырганда, сөйлеу және тексеру процессі әдетте Келесілік арқылы орындалады:
1. Берілген сөзді, білгіге брейк ақпаратпен байланыстыру.
2. Мысал тарату үшін сөздің байланыстыру кезеңдерін, қысалтымаларын немесе түсіндірмелерін көрсету.
3. Сабақ жоспарлары, бірнеше нысандар немесе ойлаулар жасау.
4. Оқушыларды сөз немесе әңгіме бойынша көзілдіретін сұрақтар беру.
5. Жауаптарды есте сұраудағы сабақ жүргізу.
6. Хат үшін арналған сөзді пайдалану, арнайы мәтінмен жасалу немесе жұмбаққа пайдалану.
Сөздерді шағын әңгіме ретінде пайдалану тілге айта алады. Бұл процесс оқушыларға сөзді, оның маңыздылықты және арнайыдылықтарын түсіндіруге көмек көрсетеді.
Әлі дерттеуге издеп, "жылқы, жаугершілік, барымта, тұтқын, бәйге, түлпар, туған ел" сөздерімен шағын әңгіме құрастыру қарап алыңыз:
1. "Жылқы" - жисөз сөз. Жылқының бас ерік белгісі - қыс зурлыкты білдіретін бетке кіріспесі сөз "жыл".
Мысалы: жылқы кілем, жылқы қыз.
2. "Жаугершілік" - науқан сөз. Жаугершілікке тәнгі сөз - мейірімділік, азамат.
Мысалы: жаугершілік соңы күн, жаугершілік кітап.
3. "Барымта" - аппараттық сөз. Барымтаның бас ерік белгісі - барысызды білдіретін сөз "барыу".
Мысалы: барымта есеп, барымта үткізу.
4. "Тұтқын" - жалған сөз. Тұтқын - жедел сусынмен жасалады, желілік сізімділікті түсіндіреді.
Мысалы: тұтқын орындау, тұтқын бөлме.
5. "Бәйге" - артақ сөз. Бәйге - басқа сөзге арқылы көбейтетін, сөйлеуді көбейтетін.
Мысалы: бәйге ғылым, бәйге бейнелеу.
6. "Түлпар" - ауыздық сөз. Ауыздық сөздермен аяқталған әңгіме, ойлау жалпы мақсатта бірін-бірімен байланыстыр.
Мысалы: түлпар ойлау, түлпар шеберлік.
7. "Туған ел" - мамандық сөз. Адамның туған жері айтады, өз елі. Туған елде туған адамны дүниеге келіп-кетуін, жасхалықты егжей-тегжейлі айтады.
Мысалы: туған ел армиясы, туған ел соғысы.
Солайша, берілген сөздерді шағын әңгіме құрастыру үшін өзнікті сөздері жасалынады. Оларды басқа сөздермен бірін-бірімен байланыстырганда, сөйлеу және тексеру процессі әдетте Келесілік арқылы орындалады:
1. Берілген сөзді, білгіге брейк ақпаратпен байланыстыру.
2. Мысал тарату үшін сөздің байланыстыру кезеңдерін, қысалтымаларын немесе түсіндірмелерін көрсету.
3. Сабақ жоспарлары, бірнеше нысандар немесе ойлаулар жасау.
4. Оқушыларды сөз немесе әңгіме бойынша көзілдіретін сұрақтар беру.
5. Жауаптарды есте сұраудағы сабақ жүргізу.
6. Хат үшін арналған сөзді пайдалану, арнайы мәтінмен жасалу немесе жұмбаққа пайдалану.
Сөздерді шағын әңгіме ретінде пайдалану тілге айта алады. Бұл процесс оқушыларға сөзді, оның маңыздылықты және арнайыдылықтарын түсіндіруге көмек көрсетеді.