Кто может решить по быстрому на казахском
1941-1945 жылдары болған Кеңес Одағы мен фашистік Германия
арасындағы соғыста талай жан қыршынынан қиылды.
Міне, осы соғыста ерен ерлігімен көзге түсіп, мерт болғаннан кейін
Кеңес Одағы батыры атанған қаршадай қазақ қызы Әлия
Молдағұлова 1924 жылы Ақтөбе облысының Қобда ауданында
дүниеге келген. 1943 жылдың қарашасында Әлия Холм түбінде
немістерден «тіл» алу мақсатында жүргізілген барлау соғысына
қатысқан. Қаңтардың қақаған аязында қырғын шайқаста 19 жастағы
өрімдей қыз жаңбырша жауған оқтың астында сиреп сиреп қалған
қаруластарын 6 рет шайқасқа өзі бастап шыққан. 1944 жылы 14
қаңтарда Новосокольники ауданына қарасты Казачиха деревнясын
азат етуде Әлия Молдағұлова ғасырларға жалғасқан аңыз қалдырды.
Ерен ерлігімен тарих беттеріне есімі алтын әріппен өрілген
тағы бір қазақ қызы – Мәншүк Мәметова. Ол 1922 жылы Орал
облысы ,Орда ауданы. Жасқұс ауылында дүниеге келген.
Соғыс басталғанда ол медицина институтында оқып жүреді.
1942 жылы өзі сұранып майданға кетіп, 21-атқыштар дивизиясында
болады. Әскери өмірге Мәншүк тез үйреніп, пулемет атуға
машықтанады. Қарудың тілін жетік меңгерген Мәншүк 21-
гвардиялық атқыштар дивизиясының «ең жақсы пулемет атқышы»
атағына да ие болады. Невель қаласын қорғау кезінде Мәншүк
ақырғы оғы таусылғанша жауды жер жастандырып, ерлікпен қаза
табады.
1-тапсырма. Мәтін мазмұнына сай мақалды белгілеңіз. [1]
A. Батырға оқ дарымайды, батылға жау жоламайды.
B. Ерлік білектен емес, жүректен
C. Ер салмағын ел көтереді, ел салмағын жер көтереді.
2-тапсырма
Төмендегі тұжырымдарды мәтін мазмұны бойынша қойыңыз [2]
Тұжырымдар Реті
Мәншүк Невель қаласын қорғауда қаза табады.
Өрімдей жас қыз қаруластарын шайқасқа өзі бастап шығады.
Мәншүк 1942 жылы майданға аттанып, атқыштар дивизиясында
пулемет атуға машықтанады.
Әлия Холм түбінде барлау жұмыстарына қатысқан.
Киіз үйдің сыртқы бейнесі.
Киіз үй кереге, уық, шаңырақ, сықырлауық, табалдырық, маңдайша, таяныш секілді негізгі бөліктерден тұрады. Ал керегенің өзінің көптеген атаулары бар: керегенің қанаты (төрт, бес, алты, сегіз, тоғыз, он, он екі қанат), керегенің басы, қасы, көзі, сағанағы, аяғы, иегі, көгі. сол сияқты шағырақтың, уықтың, әр бөліктерінің көптеген атаулары болады. Бұларды киіз үйдің сүйегі дейді. Шаңырақ – киіз үйдің ең жоғарғы бөлігі. Оның пішіні күмбез тәріздес, ол уықтардың ұштарын біріктіріп ұстап тұрады. шаңырақ бірнеше бөлшектерден тұрады:
Шаңырақ
1 – тоғын, ол шаңырақтың негізі. Қатты ағаштан жасалып, өрнектеледі. 2 – күлдіреуіш. Сәмбі талынан иіліп жасалады. Әр иінде 3 күлдіреуіштен 8-ге дейін болады. 3 – беріктік. Ол күлдіреуіштер ыдырап кетпеу үшін орнатылады, өрнектеледі. 4 – шаңырақтың көзі. Оған уықтың қаламы кіріп тұрады. Тоғын мен беріктікті шаңырақтың ішкі жағынан өрнектейді.
Киіз үй керегесі
Керегені құрайтын әрбір ағашты «желі» дейді. Желінің ең ұзынын керегенің «ерісі» (3) деп, одан қысқалауын «балашық» (2), ең кішісін «сағанақ» (1) деп атайды.
Кереге.
Сонда бір қанат кереге 14 ерістен, қтан, 9 сағанақтан құралады. Желілердің қиылысқанынан пайда болған торды «көз» деп атайды. Ал оны көлеміне қарай «желкөз», «торкөз» деп екі түрге бөледі.
Уық
Уық кереге мен шаңырақты жалғастырып тұрады. Киіз үйдің кеңдігі керегесіне, ал биіктігі уықтың ұзындығы мен қысқалығына байланысты болады.
Уық саны үйге жайылатын кереге басының санына тең. Оған қосымша сықырлауық есіктің үстіне байланатын қысқалау келген 4-5 маңдай уық болады. Онын ұзындығы есіктің биіктігіне байланысты.
Иілген уықтың бойында бірнеше атаулы бөліктер бар. Уықтың керегеге байланатын ұшын «доғалай» (1) дейді. Доғалайды тесіп, қайыстан уықбау (5) тағады. Уықтың иілген жерін иығы (2) дейді. Шаңырақ пен иықтың арасын уықтың қары (3) деп атайды. Ал шаңырақтың көзіне қадайтын ұшын қаламы (4) деп атайды, оны төрт қырлы етіп ұштауды қаламдау дейді, ал уықбау жіптен есіледі. Уықтың иінінің ішкі бетін шеберлер бедерлеп өрнек салады немесе арнайы өрнектелген сүйек жапсырады.
Киіз үй есігі
Киіз үйдің ағаш есігін сықырлауық дейді. Ол киіз үйдің ішіне қарай ашылады. Есік бірнеше бөліктен тұрады. Олар: маңдайша, екі босаға, табалдырық пен екі жақтау.