Көне түркі жазулары (басқаша Орхон-Енесей жазулары) — б.з. V ғ. — б.з. Xғғ аралығындағы түркі тайпаларының тасқа қашап жазған жазбалары.
Орхондағы Күлтегін ескерткіші - Орхон мұражайы, Хархорин, Моңғолия
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.
Біздің мектеп өте үлкен және әсем.Біздің мектепте кабинеттер өте көп.Олар өте көрікті көрінеді жжәне үнемі таза.Дәлізде және кабинеттерде әрдайым гүлдер орналасқан.Біздің мектебімізде асхана бар,медицина кабинеті,гардероб,вахта,кітапхана,қабылдау бөлмесі,спорт залы,және одан басқа пән кабинеттері бар.Біздің мектепте мұғалім және оқушылар өте көп.Ұстаздің бәрі өте ақылды және күн сайын бізді оқытады.Медицина кабинетінде дәрігерлер көмек береді және бізге керекті дәрілер береді.Біздің асханамызда бізге әр күні әр түрлі және дәмді ас әзірлейді.Кітапханада біз әр түрлі кітап аламыз.Бізде өте сұлу аула бар.Онда ойнау алаңы бар,гимназит аллеясы,футболдық алаң,Баскетбол алаңы және тағы басқасы.Біздің мектеп өте сұлу және біз оны өте қатты жақсы көреміз
Ауа үшін қажет болуының барлық тірі жаратылыстар, сондықтан атмосфераның ластануы бірі болып табылады ең маңызды мәселелерінің бүкіл әлемде. Қазіргі заманғы зауыттар мен фабрикалар жібереді көп түтін атмосфераға, сондықтан, қазіргі уақытта ірі қалаларда қиын дем алу. Кәсіпорынның өртейді мұнай, көмір мен ағашты және әзірлейді көмірқышқыл газы, бұл бұзылуына әкеледі озон қабатын және климаттық өзгерістерге үйрену. -Өнеркәсіптік революция зауыттар қазір лақтырып түтін және химиялық заттар, олар ешқашан бұрын байланыста жеңіл. Нәтижесінде адамдарда пайда болып, жаңа ауру, аллергиялық реакциялар және өзін нашар сезіну. Аэрозолдары мен басқа да химиялық заттар, сондай-ақ келмеске кетіп жойылуда озон қабатын қорғайтын Жерге жылғы ультракүлгін сәуле шығатын күн. Ауаның ластануы кері әсер етеді судың сапасы. Ауаны ластағыштар жинақталу мүмкін жерде және суда, кейде үлкен қашықтықтарда өзінің бастапқы көздері. Тағы бір нәтижесі ауаның ластану пайда болуы болып табылады деп аталатын "қышқыл жаңбыр". Қышқылды жауын-шашын, негізінен, пайда болған зауыттар ауаға лақтырып жоғары деңгейі күкірт. Содан кейін күкірт жалғанады жаңбыр сумен құрылады әлсіз күкірт қышқылы. Өзі қышқыл жаңбыр емес, зиян келтіруі мүмкін адам, бірақ ол зиян келтіреді, қоршаған ортаға. Уақыт өте келе, қышқылды жауын алады погубить өсімдіктер, әлсіз құрылымы мен өмірі барлық көлдер мен өзендерде. Ауаның ластануы мен озон қабатының бұзылуы нәтижесі болып табылады және ұқыпсыз табиғатпен және қабылдауды талап етеді белсенді шараларын болдырмау үшін экологиялық апат.
Көне түркі жазулары (басқаша Орхон-Енесей жазулары) — б.з. V ғ. — б.з. Xғғ аралығындағы түркі тайпаларының тасқа қашап жазған жазбалары.
Орхондағы Күлтегін ескерткіші - Орхон мұражайы, Хархорин, Моңғолия
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.