1) Біз де ізге түстік,
Сізде ізге түстіңіз.
Біз қыста ізге түстік,
Сіз күзде ізге түстіңіз.
2) Күз, Кез, Күз,
Күш, Кеш, Көш,
Кір, Кер, Көр,
Күл, Кел, Көл,
Кілең қысқа сөз,
Кім оқиды тез?
3) Алқан астық. Аптап-ақ!
Жұмыс қауырт қат-қабат!
Астық жинап қаптап ап,
Таппидық бір сәт тағат!
4) Құман от басында,
Жүген ат басында.
От басынан құманды алыс
тастасын ба?
Ат басынан жүгенін ап,
ноқта салсын ба?
5) Бұл қар – сүр қар
Сүр қар – кір қар
Үстінде ойнама,
Үстіңді былғар.
6) Қапты қапты ит қапты,
Қапыда қатты қапты.
7) Омартаға балалар барар,
Омартаны балалар аралар.
8) Сыныпта бор бар,
Ақ бор бар, көк бор бар
Барлығы неше бор бар?
9) Ошаққа от жақ, ,
Ол үшін шоқ тап,
Шоқ тап та, от жақ.
10) Балға тап та,
Жаңғақ шақ ,
Жаңғақ шақсаң,
Сақ шақ.
Компьютердің пайдасы мен зияны.
Компьютер пайда болғаннан бері адамдардың өмірін жеңілдетіп, барша сұрақтарға жауап табуға мүмкіндік пайда болды.
Ғылым мен техниканың дамыған заманында өз өмірімізді компьютерсіз елестету қиын. Дегенмен, бұл құрылғының пайдасымен қатар зияны де аз емес. Алдымен пайдалы жақтарын атап өтейік:
- Кез келген құжатты басып, шығару мүмкіндігі.
- Ғаламтордан қалаған ақпаратты іздеп табу мүмкіндігі.
- Сонымен қатар ғаламтордың көмегімен әлеуметтік желіде жаңа достар/сырластар/сыныптастарды табу мүмкіндігі.
- Әлемнің түкпір түкпіріндегі ағайын - бауыр, достармен сөйлесу мүмкіндігі.
Дегенмен компьютердің пайдасы мен қатар, зиянды жақтары да аз емес.
Ең басты зияны - ол денсаулыққа тигізетін зияны. Компьютер алдында ұзақ отыру көз бен омыртқаға аса үлкен зақым келтіреді. Сондықтан да компьютерда көп жұмыс жасайтын адамдарға арнайы көзілдірік киіп, отырған кезде де арқаны тік ұстауға тырысу керек. Сонымен қатар уақтылы үзіліс жасау керек.
Одан кейінгі келтіретін зиян - ол уақыттың қадірін білмей, компьютерда отыратын уақытты тиімсіз пайдаланып, оның қалай өтіп кеткенін байқамай да қаламыз. Оның орнына пайдалы іспен айналыссақ болар еді. Мысалға, кітап оқысақ, нұр үстіне нұр болар еді. Мұны "тәуелділік" деп айтсақ та болады.
Сонымен қатар ғаламтордағы көптеген жағымсыз ақпарат адам психикасына да жағымсыз әсірін тигізеді.
Осындай келеңсіздіктер орын алмауы үшін, компьютерді тек керек кезінде немесе күніне 1 - 1,5 сағаттан аспайтын уақыт қолдану керек деп ойлаймын. Мен өзім осы ережені сақтап, қалған бос уақытымда анама көмектесемін.
Менің ойымша қаншама уақытты компьютерлік ойын ойнаумен өткізгеннен гөрі, сол уақытты спорттық ойындарға арнасақ, денсаулығымызға пайдасы зор болмақ.
Дегенмен де, менің ойымша компьютердің зиянынан пайдасы көбірек деп есептеймін. Бірақ мен өз денсаулығыма алаңдаймын, сондықтан компьютерді тек қажет уақытында пайдалану туралы дұрыс шешім қабылдадым деп ойлаймын.
Қазақ әдебиетінде журналистика мен әдебиетті етене байланыстырып биік деңгейге көтерілген тұлға, айшықтай айтсақ жазушы кем де кем. Тіпті аз. Сол төңіректе бірден көкейге кең орныққан Әзілхан Нұршайықов ағамыз. Әсілі жазушы. Жазған-сызғандарының ішінде осы ойымызға жақыны, журналистиканың әдебиетке айналғаны «Ақиқат пен аңыз» атты ғұмырнамалық романы. Роман журналистің сұрақ қойып, жауап алуы арқылы ел қаһарманы Бауыржан Момышұлының асқақ бейнесін терең аша түскен. Тіпті түгелдей. Бауыржан Момышұлының балалық шағынан бастап астарлынып айтылған ақиқат, таза мінсіз шындыққа құрылған шығарма ретінде құнды. Бауыржан атамыздың ел аузында жүрген жықпырт сөздер мен шындық бояудың қайсы екенін ажырата түскендей боласың. Батырдың жау тылындағы ерліктері, жауынгер солдаттары үшін жасаған жанкешті тірліктері романның ары қарай тез оқылуына итермелей түсетін детальдық ирімдер. Махаббатын тек Отанына арнаған, адалдығын қатаң өмірінің қағидасына құрған жауынгер тұлға «балықшы балықшыны алыстан таниды» демекші Панфилов сияқты дәуір адамдарының өнегесін, майы тұстарын тұщына қабылдағанына риясыз сене отырып қабылдайсың. Жауынгер тылында жүріп өзінің қазақ екенін, қанының қасиетті екенін өзге тұлғалар алдында қасқая тұрып дәлелдегені, өзгеге өз жұртын мойындатуы өлі аруақты тіріге тұғырлы ете түсетіндей. Жас журналистің Бауыржан батырмен сұхбаттасуы, тың дерек алуы соншалықты қиындыққа түсуі Әзілхан жазушының (журналистің) батыр тарапынан терең зерттеліп, ұрпаққа қалдырар өнегенің сенімді адамның қолына түсуінің бірден бір дәлелі. Шағын очерк жазуды тапсырма етіп алған азаматтың ашылмаған қазынаға тап болғанын өзі де жедел түйсініп, бел шеше кіріскені айқын көрінеді. Батырдың соғысқа дейінгі, соғыстан кейінгі ғұмыр жолы екі түрлі деп ой түйетіндер түйдегі де кездесіп жастса, романды оқу жолында Бауыржан Момышұлының туғаннан бітімі мен білімдарлығы, мінезі мен түйсігі батырға арналып туылғанын іштей сезіп, табиғат берген дала батырларының бірі екенін ұғындық. Тіл, тіл деп қақсаған сан сарапдалдардың үнінен батыр дауысы басымырақ па деп қалған тұстар да жоқ емес.
Әдебиет десе делебесі қозатын батырдың сонау қан кешкен кезең кеңес тұсында соғыс ортасында жүріп Қазақстан жазушылар Одағына жазған хаттары осы ұақытқа дейін айтылып келе жатқан заман жаңғырығы сияқты. Қазақтың төрге төңіректеген жазғыштарды зіл сөздерімен түйреп, «соғыстағы солдаттарға рух беретін шығармалар жоқтың қасы. Неге жазбайсыңдар...» деп жарықшақтана үн беруі азаматтықтың, ұлттық мінездің байқалмайтын көріністерінің бірі. Романды оқу барысында Бауыржан батырдың өз сиясымен жазылған «Ұшқан ұя» атты эссе романың жарқын тұстарын ұшыраттық. Батырдың өлсе өтірік айтпайтынын ескерсек жазды деу, тіпті, әбестік. Осы тұста «Ақиқат пен аңыздың» қаншалықты шынайы, «ақиқаты» мен «аңызын» ажыратып берген туынды деп бас имеске шараң жоқ.
Ал романның көркемік жағына келсек әңгіме басқаша болмақ. Классика деп мойындау әдебиетке жанрлық тұрғыдан келгенде қиянат. Бұл классик деудің өзі шартты. Олай болса «Ақиқат пен аңыз» оқырманның өзі жасаған классикалық романы. Білімпаз ғалымдар мен оқырман бір бір белес. Халық айтса қалт айтпайды. Романның қай жағынан да жағымдылығы шындығы мен аңыз адамды ақиқатқа айналдырып, нақты бағасын ел алдында бере білуі. Білгіштер үшін бұл тек дерек қана болуы мүмкін, қайтіп, қалай айтсақта бұл ұрпақ алдындағы тап-таза шындық.
Авторға келсек илеген пұшпағы бірдің танымы жақын, сөз жоқ «Ақиқат пен аңызының», «Махабат қызық мол жылдарының» алдында білдей жазушы. Солай болған да, бола да бермек.