шоқан 1835 жылдың қараша айында құсмұрын бекетінде қазіргі қостанай облысы әулиекөл ауданындағы құсмұрын жерінде атақты аға сұлтан шыңғыс уәлиханов отбасында дүниеге келген. әкесі шыңғыс уәлиханұлы сол кезде аманқарағай дуанының (орталығы қараоба мекені) аға сұлтаны болған. округ орталығы 1844 жылы құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты құсмұрын болып өзгертілді. шоқанның өз атасы уәли орта жүздің ханы болған. арғы атасы қазақ ордасының ұлы ханы абылай, шоқан оның шөбересі. шоқанның қ шағы қыс кезінде обаған бойындағы күнтимес ордасында, жазда есілдің оң саласы аққанбұрлық алабындағы ата жайлауда өткен. әжесі айғаным тұратын сырымбеттегі хан ордасында да әурен күндерін өткізген.«жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, күнтимес ордасындағы әкесі ашқан ауыл мектебінде хат таныған шоқан сол мектепте ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады.шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол кезінен білімге бейім әрі құмар болған. шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі айғанымның ықпалы күшті болды. ол жас шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. шоқан 12 жасына дейін құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды. шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол кезінен білімге бейім әрі құмар болған. шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең-жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі айғанымның ықпалы күшті болды. ол жас шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. шоқан 12 жасына дейін құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды.
шоқанның ата- атақты сұлтандар әулетіне жатады. оның арғы бабасы абылай хан xvii ғасырдағы айбынды қазақ билеушілерінің бірі болды. ал атасы уәли хан патша үкіметі ресми түрде бекіткен қазақтың соңғы ханы еді. шоқанның әкесі - шыңғыс уәлиханов білімді болған. ол 1834 жылы омбыда сібірдің казак әскери училищесін бітіріп, орыс армиясында жоғары әскери шен - полковник атағын алды және қазақстанды басқару аппаратында бірсыпыра жауапты қызметтер атқарды: құсмұрын округінің аға сұлтаны, сібір қырғыздарының облыстық басқармасының кеңесшісі, көкшетау округінің аға сұлтаны болды. россияның алдында сіңірген еңбегі үшін оған өмірлік мұра ретінде дворян атағы берілді. шоқаннын анасы жағынан туыс нағашылары — баянауыл өлкесіндегі атақты шормановтар әулеті болатын. шорманов мұса орыс армиясының полковнигі, белгілі қазақ биі, баянауыл сыртқы округының аға сұлтаны еді.
Менiң Қазақстаным - ел ыстық қалаулы сонымен аяулы, маңызды, асыл. Менiң бұл отандарымды…
Ғасырлар көп оның жауларынан қоныстандырып, меңгерiп, қорғал қалылу және бүгiн өмiршең бiзге мұраға тапсырылу үшiн бабаларымыздарға керек болды. Еңбек, тер және қандар, қуаныш және бейнеттер неше өткен ұрпақтар үлесiне тидi. Бiздiң халық ақындық мұра туған жердi әдемiлiктiң бiраз таң қалатын суреттерi, оның шексiз жерлерi, қардай ақ зәңгiрлер қалалық болады, көкшiл айдын көлдердiң Ұлы ақындары Қазақ жерiн тарихты да әдемiлiктi жырлады. Халық жады Қазақ халығының өмiрiндегi даңқты және қайғылы оқиғаларын ұрпақтан ұрпаққа сақталып алып бередi. Лихтағы ол ұшып келе жатқан салт аттының еркiн желденгi сахаралық шөп тербелетiн үлкен далалары көне крыльях сияқты домбыраның халық себептерi тыңдай елестеттi, күнге.Қазақстан кең және дұрыс сұлап жатты. Күн даладан тұрады, ол да далада оны даланың үстiнде күнi бойы жүрiп, қалғып тұрған қалың ормандармен және мың Көлдермен кездесе кiредi. Солтүстiкте қашан жемiстi деревьялар қар, гүлдеп қойылдардың табанда оңтүстiкте қалалық әлi жатады. Республика Каспий және Арал теңiздерi, оның аумағындағы суларымен жуылып қалады өзендер және Көлдерде көп болады. Ежелгi Қазақ жерiн ертегiдей бай жер қойнауы. Көмiр, мұнай, алтын, титан, қорғасын, цинк, темiр - барлық Қазақ жерiне табуға болу.Бiртұтас жанұямен Қазақстанда ұлттар және халықтардың сты он бес миллион адам, өкiлдер көп өмiр сүредi. Мен әртүрлi ұлттардың әртүрлi тiлдер, тәубеге келетiн әртүрлi дiн қатты сөйлейтiн адамдары бiрге бiздiң елде сыйысқан таң қалуға тоқтамаймын. Және бұның барлығы жақсы қатынаспенғана емес, ұнатумен бiр-бiрiне де жарысайды. Қазақ, орыс, үйғыр, немiс, кәрiске, тiлдерiнде Татарскпен кiтап және газеттердi шығарады, ұлттық театрлар, эстрадалық ансамбльлер жұмыс iстейдi, радио және дидардың ұлттық программалары берiледi. Барлық бiздер, әртүрлi ұлттардың адамдары, ортақ бiрлестiредi: бiздер - Қазақстан халығы. Жақындастырыла бiздiң ел және мен қалай үлкен көп ұлттық. Онда және Қазақтар, және татарлар және лезгиндер, және кәрестер бар. Мына барлық жер үшiн тектi болды. Келiсiмге талпыныс әрбiр халық қанда тұрады, бiрақ ол әсiресе дамыған қазақстандықтарда.Қазақ жерi, және сипат Қазақ халығында оған қоса жомарт жомарт және меймандос. Барлық өмiршең тiл, тарихты және Қазақ халығының салтын бұл жерде бiлуi керек. Және домбыраның сарындары, украина және немiс әндерi бұл топырақтың үстiнде сезiлсiн. Польканы және лезгиндi адамдар билесiн. Қазақстан халығы бiртұтас. Бұл ежелгi, ғажайып қазақстандық жерде әлемдi сақтауға көмектеседi. Әлем - келешек өркендеудi ең маңызды шарт.
Қазақстан - үлкен мүмкiндiктердiң тәуелсiз өткен жылы тұрған елi бар болғаны он бес шақты. Оның дамытуы үлкен екпiндермен жүредi.
Менiң Қазақстаным неткен мiне: бейбiт, еркiн, бай, көп ұлттығы. Шынымен мұндай м елдi жақсы көрмеуге болмайды ма?Бiздер бiздiң ел өткенiмiз мақтанамыз, бiз өмiр оны осы атымен ортақ келешек арнаймыз.
Туған жер - адам өмірінде киелі орын алады. Нақты осы жер оны елімен, өткенмен және болашақпен байланыстырады. Міне, сондықтан да тіпті балалық шақтан бастап-ақ а адамда Отанға деген махаббат сезімі оянады. Әрбіріміз үшін Отан ошақ басынан басталады: туған жер, туған көше, туған қала немесе мен үшін туған кент. Менің туған жерім Алматы қаласы бірақ балалық шағымнің өткен жері ол осы Кереку өңірі болып табылады. Әр адамға өз туған жері ыстық. Дәл осы жерде менің көңілді де, шаттықты, уайымсыз балалалық шағым өтті. Үйдің маңындағы аулада ойнағаным және бала-бақшаға барған көше әлі есімде.