Адам өмір есігін ашқаннан кейін көптеген кезеңдерден өтеді. Осы кезеңде әр тұлғада биік белестер мен алар асулар пайда болады. Ардақты ата-аналарымыз тәлім-тәрбиесін бойымызға сіңдіретін болса, ұлағатты ұстаздарымыз білім нәрімен сусындатып өсіреді. Ал осы тәрбиені де, білімді де әркім әр түрлі қабылдайды. Аллаға шүкір, қазіргі таңда көзі ашық, көкірегі ояу жастарымыз жетерлік. Жастар өздерінің еңбекқорлықтары мен табандылықтарының арқасында биік деңгейлерге көтерілуде. Өз білімдерінің нәтижесінде, шетел асып, қазақ халқын әлемге әйгілеп, мәшһүр етіп жүр. Жастар тек ұстаздардан білім ғана алып қоймай, сол білімдері арқылы қосымша ізденісте болғандары абзал.
"Толағай" - халық аңызы. Шығыс Қазақстан облысы Тарбағатай ауданындағы тау атауына байланысты аңызда бұрынғы өткен заманда, үлкен өзен бойында Саржан деген аңшы өмір сүргендігі, жылдар жылжып, күндер өткенде оның әйелі Айсұлу өмірге ұл әкелгендігі, қуанған әкешеше дүбірлетіп той өткізіп, балаға Толағай деген ат қойғандығы айтылады. Ертегі желісіндегідей сюжеттер бой көрсетіп, Толағай ай санап емес, күн санап өседі. Төрт жасында нағыз батырға айналып, жетіге келгенде белдесуге шақ адам табылмайды. Әкесімен бірге аңға шығып, атақты аңшыға айналады. Бірде олардың мекеніне жұт келеді. Жауын жаумай, қуаңшылық болады. Шөлден мал қырылып, адам өледі. Күннің ыстығынан киіз үй- ді паналап, анасымен әңгімелесіп, Толағай одан жаңбырлы жерді сұрайды. Анасы қиыр шетте өткен жастығын еске алып, ешқашан құрғақшылықты білмейтін, шөбі шүйгін мекеннің бар екенін айтады, таулары аспан тіреген жер жаннатыТарбағатай жайлы ұзақ әңгімелейді. Ол көп жүріп шыңдарын қар басқан асқар тауларды тауып алады, оған биік тоғайлы, құстары сайрап, төбесін бұлт жапқан бір ғана тау ұнайды. Ол осы тауды құшағына алып, қатты ырғайды да арқасына салып, кері еліне қарай қайтады. Ол шаршамай ұзақ жүреді. Халық жылжып келе жатқан үлкен тауды көреді. Оны көтеріп келе жатқан Толағай екенін біледі. Найзағайойнап, күн күркіреп, жауын селде- теді. Халық "Толағай" деп ұрандап, қуанышпен қарсы алады. Қуарған шөп көтеріліп, жан-жануар мөңіреп- азынап шулайды. Шаршаған батыр тау астынан шыға алмай "Апа!" деген жалғыз ауыз сөзге ғана шамасы келеді де, мәңгіге тау астында қалады. Бақытты ана айғайлы жылауға басады, халық қайғы жамылып, тау да бұған шыдай алмай көзінен жас бұлақ болып ағады. Содан бері бұл тау "Толағай" деп аталады. Аңызды Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті қазақ әдебиеті кафедрасының фольклорлықэкспедициясы Тарбағатай өңірінен жазып алған. Қолжазба нұсқасы осы кафедраның арнайы қоры мен Әдебиет және өнер институтының қолжазба және мәтінтанубөлімінде сақтаулы
Барыс – мысық тұқымдасына жататын жыртқыш аң. Дене тұрқы 125 – 135 см, биіктігі 60 см (шоқтығынан алғанда), құйрығы 90 – 100 см, салмағы отыз – қырық килограмдай. Түсі көк сұр, теңбіл шұбар, сақина тәрізді дөңгелек қара дақтары бар, жүні ұзын әрі қалың. Қазақстан мен Орталық Азияның биік тауларында (2000 м-ден астам) кездеседі. Оның ең көп жүретін жері – басын мәңгі қар басқан тасты тік беткейлер мен қиялар. Қыста қар қалың түскенде, барыс таудың орманды белдеуіне дейін төменге түседі. Барыс тұяқты жануарларды, әсіресе, арқарды, тау текені, тау ешкілерін, еліктерді, ал құстардан ұлар мен кекіліктерді ұстап жейді. Қорегін негізінен іңірде немесе түнде аулайды. Қазақстандағы барыстың саны жүз сексен – екі жүздей. Олар негізінен Ақсу-Жабағылы, Алматы, Марқакөл қорықтары мен Алматы, Лепсі, Тоқты қорықшаларында мекендейді. Аулауға тыйым салынған, санының азайып кетуіне байланысты халықаралық және ұлттық «Қызыл кітапқа» (1996) енгізілген
Адам өмір есігін ашқаннан кейін көптеген кезеңдерден өтеді. Осы кезеңде әр тұлғада биік белестер мен алар асулар пайда болады. Ардақты ата-аналарымыз тәлім-тәрбиесін бойымызға сіңдіретін болса, ұлағатты ұстаздарымыз білім нәрімен сусындатып өсіреді. Ал осы тәрбиені де, білімді де әркім әр түрлі қабылдайды. Аллаға шүкір, қазіргі таңда көзі ашық, көкірегі ояу жастарымыз жетерлік. Жастар өздерінің еңбекқорлықтары мен табандылықтарының арқасында биік деңгейлерге көтерілуде. Өз білімдерінің нәтижесінде, шетел асып, қазақ халқын әлемге әйгілеп, мәшһүр етіп жүр. Жастар тек ұстаздардан білім ғана алып қоймай, сол білімдері арқылы қосымша ізденісте болғандары абзал.