Бесеудің хаты — қазақ зиялыларының БК(б)П Қазақ өлкелік комитетінің бірінші хатшысы Ф.И. Голощекинге жолдаған хаты (1932 ж. 4 шілде). Бастапқыда И.В. Сталинге арналып жазылған.
Атақты "Бесеудің хаты" туралы осы күні көзі қарақты оқырманның бәрі біледі. Олар туған елінің қиын жағдайын ойлап өз бастарын қатерге тігіп, шыбын жандарын шүберекке түйіп шыққандар еді ғой. Олардың жарқын есімдерін жер бетінен жоғалып кетпесе қазақ ұмытар ма?
Бесеудің хаты республикадағы мал шаруашылығының күйрегендігі салдарынан елді алапат ашаршылық жайлағандығын айтып сақтандырған алғашқы дабылдардың бірі болды. Хатта қазақ ауылындағы социологиялық қайта құрулар бүкіл халықтық қасіретке айналып, барлық әлеуметтік топтарды — байларды, орташаларды, кедейлерді қамтығаны, күштеп ұжымдастыру мен отырықшыландыру, алым-салық жинаудағы қиянаттар жұрттың жаппай аштық пен індетке, ауа көшуіне әкеліп соққандығы шыншылдықпен баяндалды. БК(б)П Қазақ өлке комитетінің ауыл шаруашылығын басқару жөнінде жүргізген қатыгез саясаты сынға алынды. Бірақ құжатта жергілікті жерлерде жіберілген “асыра сілтеушіліктерге” солшыл коммунистер айыпты деп көрсетілді. Елді ауыр жағдайдан құтқарудың жолдары ұсынылды.
Хаттың авторлары:
жазушы Ғабит Мүсірепов (1902—1985),
Қазақ мемлекеттік ба меңгерушісі Мансұр Ғатаулин,
Алматы Комвузының басшы қызметкерлері Емберген Алтынбеков,
Алматы Комвуз проректорының орынбасары Мұташ Дәулетқалиев,
Қазақ АКСР Мемлекеттік жоспарлау комиссиясының сектор бастығы Қадыр Қуанышев қуғынға ұшыратылды. Хаттың жазылуына Халком Кеңесінің төрағасы Ораз Исаев түрткі болған. Бесеудің хаты қазақ зиялыларының тоталитарлық тәртіпке наразылығының бір көрінісі болып табылады.
Дегенмен, жазуша Ғабит Мүсірепов және Мұташ Дәулетқалиев жайлы бірер деректер болмаса, қалған кісілер туралы деректер тапшы. Мұташ Дәлетқалиев Батыс Қазақстан облысындағы Орда өңірінде өмірге келген, 1930 жылы Мәс-кеудің Плеханов атындағы Халық шаруашылығы институтын бітірген, содан елге келіп түрлі салада басшы қызметтер атқарған. Ал "Бесеудің хаты" жазылған 1932 жылғы 4 шілдеде ол КомВУЗ-дың (кейіннен жоғары партия мектебі болған) ректоры қызметінде болған екен.
Ертеде бір кедей етікші болыпты. Оның көп балалары болды. Етікші таңнан кешке дейін белін түзетпей еңбек етті, бірақ тапқаны балаларын бір-ақ рет тамақтандыруға жетеді. Ауылда жұмыс болмаған кезде етікші иығына шеге таққан жәшігін алып, көрші ауылдарға жол тартады.
Бірде етікші алыстағы ауылға кетіп бара жатыр екен. Жол бейтаныс, етікші адасып қалды.
Ол шаршап ұзақ жүрді. Ақыры жолда бір үйге тап болды. Етікші терезені қақты, бірақ ешкім жауап бермеді. Сосын ішке кірді. Үй бос еді.
«Жарайды, мен түнеймін, ертең біз жаңа күшпен жолға қайтамыз», - деді етікші өз-өзіне және түнге қоныстанды.
Түн ортасында қатты дыбыс шығып, соқтығысты. Етікші басын көтеріп, есіктен сығалап кірген алып құбыжықты көрді. Маңдайында жалғыз көз жарқырайды. Бұл үлкен дәу еді.
-Менің үйімде кім бар? - дяу қорқынышты дауыспен айқайлады.
- Мен етікшімін.
- Сен не істей аласың?
«Мен етік тігемін», - деп жауап берді етікші.
- О, жақсы. Менің етігім тозған. Ұйықта, таңертең жұмыс істейсің.
Осыны айтып, алпауыт босағаның алдына жатып қалды да, лезде күрсініп жіберді.
Етікші ұйықтап жатыр деп өтірік айтады, өзі де ойлайды:
«Менің өмірім аяқталды. Мен өлсем, балаларым аштықтан өледі».
Бірте-бірте қорқыныш өтіп, етікші оны алыптан қалай құтқаруды ойлай бастады. Ол ұзақ ойланып, ақыры дяуды өлтіру идеясына келді. Өткір етік пышағын қолына алып, ұйықтап жатқан дәуге үнсіз басып барды да, құбыжықтың көзіне бар күшімен сұқты.
Алпауыт қатты ауырып айқайлады да, соқыр болып, жауын ұстау үшін қолдарын созып, бөлмені аралай бастады.
Етікші байқамай көшеге тайып, солай болды.
Таң атса етікші мұңайып қалды.
- Мен қорапсыз не істеймін, онсыз өзімді қолсыз сезінемін - мен жұмыс істей алмаймын.
Ол мұңайып, мұңайып, алпауыт үйіне қорабына оралды. Үйде тыныштық орнады. Бір етікші кіріп, көрді:! дәу бөлменің ортасына созылып, дем алмай жатыр. Ол күшейіп, дяудың үй-жайын жарыққа қарай бастады да, алтынға толы сандық тауып алды. Етікші қуанғаннан қорабын ұмытып, әйтеуір иығына алтын салған сандықты көтеріп, үйіне қайтты.
Содан бері етікшінің отбасы жоқшылықты білмей келеді.
Объяснение:
дос-жақын дос
дос-комектес дос
дос-менің досым
туынды етістік-ойла
Объяснение:
думаю правильно