Тұмар патшайым
Тұмар (Томирис) ханша (ж.ж.с.д. 570-520) – күнгей түркі сақ халықтарының байырғы заманда ел билеген атақты әйел патшаларының бірі. Грек жазбаларында оның елін «массагет» деп атайды. Тұмар ханша есімінің тарихқа еніп, әлемге танылуы Ахемен әулетінен шыққан, «төрт құбыланың тұтас билеушісі» атанған парсының әйгілі патшасыКирдің (ж.ж.с.д. 558 – 530)Орта Азияға басқыншылық жорықпенкелген, «жеңілуді білмейді» деп дәріптелген әскерін ашықшайқаста тас талқанын шығарып жеңуімен тікелей байланысты.
Мемлекетінің аумағын тойымсыздықпен кеңейтеберуді ойлаған Кир патша батыс елдеріне аттанбас бұрын әуелі шығыс жағын қауіпсіздендіру мақсатымен күнгей түркі сақтарды бағындырып алуды көздейді. Сөйтіп түркі сақ еліне елші аттандырып, олардың ханшасы, сол кезде күйеуі өліп жесір отырғанТұмардың (Томириске) өзіне тұрмысқа шығуын сұрайды.
Бұл Кирдің түркі сақтармен соғысуға желеу іздеуі еді. Тұмар ханша Кирдің ұсынысын қабылдамай тастайды. Осыны желеу еткен Кир өзінің жау қайдалап жұтынған жаужүрек жауынгерлерін шығысқа қарай қаптатады. Аракс дариясына жетіп, үстінен қалқыма көпірлерді құруды кемелердің кермесінде мұнара қамалдар тұрғызуды әмір етеді.
Өздерін жаулап алуға келген парсылардың әр қадамын алыстан бақылап, біліп отырған Тұмар ханша олардың дариядан өту үшін әуреленіп, көпір салғалы жатқанын естіп, Кирге арнайы жаушы жібереді.
Спорт адамның өмірінде маңызды. Ол бізге күшті, аман береді және ұзақ өмір. Барлық спорт ылғи керек және барлық жерде. Барлық должный жүгіру біл- секір- және шапқыла- және т.д. Спорт сияқты және дәстүр. Айту болады не бас бас-басы елдердің өзі спорттың көріністерінің болады. Айталық Жапонда дамыт- Баевамен спорттың көрінісінің. Ал спорттың көрінісінің біздің елімізде көп. От байги олимпиадаға. Спорттың ұлттық көріністері және оның интернационалдқының. Кәрі жергілікті және ұлттық тұйықтанушылықтың ауысуына. қырлы байланыс және ұлттың қырлы тәуелділікі дос достан келеді. Сол арада тең шарада қара- как материалдық, олай және к рухани өндіріске. Жеке ұлттың игіліктері ортақ құтпен болады. Дореволюционном Қазақстанда барлық дене тәрбием, физикалық тәрбиенің барлық ақы-пұлдары халықпен самодеятельных түптерде пайдаланылды, неғұрлым басқарманың ешқандай органдары осы үдерістермен өмір сүрмеппін. Сол себептен тәрбиенің самобытная халықтың тәжірибесі дамыт- жүйеге деген рәсімделу білмеді. Ара шарттар өмірдің кочевого бейнесінің негізгі пішіндермен
Томирис біздің заманымызға дейінгі VI ғасырды өмір сүрген. Ел басқарған патшайым массагеттердің көсемі Спаргапистің қызы. Ал арғы атасы сақтардың көсемі болған Ишпакай. Томиристің әкесі ел билеуде даналығымен көзге түскен. Шебер қолбасшы әрі бір-бірімен жауласқан тайпаларды ымыраға келтіре білген көреген басшы болған
Анасы Томиристі босанғанға көз жұмады. Дегенмен кейбір дереккөздері оны кейін қайтыс болғанын жазады. Томирис бала күннен жаугер болып өседі. Қаруды қолдануды да, одан қорғануды да жақсы меңгерген.