Ақынның « Сарыарқа » толғауында қоныс сөзі жиі қайталанып отырады.Мұрат ақын бұл сөзге неліктен ерекше мән беріп отыр ? Осы сұраққа жауап бере отырып , « Ақын толғауда тыныштығы бұзылып , жылы орнынан ауа көшкен халықтың мұңы мен үнін қалай жеткізген ? » тақырыбында әдеби эссе жазыңда Үш қиян » толғауы Бул толғау жаңа низам жүріп , ел « штатқа » көніп , елді ояз , болыс , ауылнайлар билей бастаған заман кезінде айтылған . Айтылуы 1873 Жыл шамасында болған . Заманнан заман оралған , Дүние шіркін соны алған . Адыра қалғыр бұ қоныс , Қайырсыз екен озалдан ”
Қайырсыз неге десеңіз , Асанқайғы , Қазтуған , Орақ , Мамай , Телағыс Калған екен солардан . Біз де бір сондай болармыз , Артық па едік олардан ?! 5 Еділдің бойы қанды қиян , Жайықтың бойы майлы қиян , Маңғыстау бойы шаңды қиян , Адыра қалғыр Үш қиян ! Үш қиянның ара бойынан Жеті жұрт кетіп , жол салған . Жеті жұрттың кеткен жер , Қайырсыз болған неткен жер ?! Адыра қалғыр көк Жайық , Көпір салып өткен жер . Асанқайғы , Қазтуған , Орақ , Мамай , Телағыс , Шораның шұбап кеткен жер ...
Еділді тартып алғаны - Етекке коды салғаны . Жайыкты тартып алғаны Жағаға қолды салғаны . Ойылды тартып алғаны Ойдагысы болғаны . Маңғыстаудың үш түбек Оны дагы алғаны . Үргеніш пен Бұхарға Арбасын сүйреп барғаны Қоныстың бар ма қалғаны Мал менен басты есептеп , Баланың санын алғаны — Аңғарсаңыз , жігіттер , Замананы тағы да Бір қырсықтың шалғаны ! Беіtіт еттім бу сөзді , Кайғы шеrin заманнан . Заман азып не қылсын : Ай орнынан туады , Кун орнынан шығады , Бұның бәрі адамнан . Екі айырып арасын , Арасынан пара алған . Мұсылманның баласы Қашуды қойды арамнан Шапағат , қайыр қалмады Жақын - жуық жараннан . Атқа мінген жігітте Қалмады нәрсе қарардан , Қайыр кетіп қазаннан , Қуат кетіп азаннан ... Адамның азған белгісі : Екі кісі дауласса , Тату бол деп айтпайды .«
