Өлең – шағын көлемді поэзиялық шығарма. ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен, шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. өлеңнің түрлері мен жанрлары әр алуан: ода , элегия , , сонет , т.б. кең мағынасында өлең қысқа көлемді поэзиялық туындылардың жалпы атауы болса, тар мағынада музыка өнер мен сөз өнеріне ортақ туынды, яғни ән өлеңі. қазақ ауыз әдебиетіндегі халық өлеңдері еңбек-кәсіпке орай ( аңшылық , төрт түлік , наурыз өлеңдері ), ескілікті наным-сенімге байланысты ( бақсы сарыны, арбау), әдет-ғұрып негізіндегі ( салт , үйлену , мұң-шер өлеңдері), қара өлең , тарихи өлең , айтыс өлеңдері болып бөлінді. өлең сөздердің болмысы, жаратылысы аса күрделі, оған ишара , меңзеу , салыстыру , жұмбақтау , астарлау , бейнелеу , теңеу , ұқсату , т.б. тән. өлең лирика жанрында кең тарады, тақырыбы жағынан саяси, көңіл күйі, табиғат , махаббат және философия түрлерге жіктеледi. өлең-жырдың күнделікті айтылатын жай сөз, қара сөздерден басты айырмасы олар мөлшерлі жеке жолдарға, яғни тармақтарға бөлінеді. өлеңтармағының құрылыс жүйесі әр халықтың поэзиясында өзінше қалыптасқан. араб , парсы , қазақ поэзиясындағы өлең өлшемі буын санын тұрақты мөлшерде сақтау арқылы жасалады. мысалы, қазақ жыр үлгісінің тармақтары көбіне 7 не 8 буынды болып келеді, сондай-ақ 6 буынды өлең өлшемі қолданылады. ең көп тараған өлшемнің бірі 11 буынды. тармақта буын саны төрттен асса, ол ырғақтың құрылысы жағынан бірнеше бунаққа бөлінеді. мысалы, алты буындытармақта екі бунақ болады (3 буын 3 буын). поэзияда орныққан өлең өлшемдері ауызекі тілде күнделікті айтылатын сөзге тән ырғақтың ең жеңіл, ықшам түрлерін саралап, екшеп, соларды бір жүйеге түсіру негізінде жасалған. қазақ поэзиясында аралас буынды өлең өлшемдеріде жиі қолданылады. абайдың “ сегіз аяғы ” осындай үлгімен жазылған. мұнда 5 және 7 – 8 буынды тармақтар белгілі ретпен кезектесіп отырады. өлең өлшемі сөздердің тек сыртқы өрнегі ғана емес, ол ойдың өрістеуі, сөздердің мағыналық өзара байланысына, қиюласуына орайлас келеді. сөз өнері ған сайын қазақ өлеңінің құрылысы шыңдалып, кемелденіп, жаңа өлшем-өрнектермен толысып, байып келеді. қазақ поэзиясының ырғақтық-интонациялық байлығын молынан игеріп, өлең өрнектерін байытып, ға зор үлес қосқан абай ақын болды. ол жаңа өлшем, шумақ, ұйқас түрлерін орнықтыруда асқан өнерпаздық көрсетсе, бұрыннанкөп тараған белгілі өлшем-өрнектерді керек жерінде өңдеп, түрлендіріп қолдану жағынан да соншалықты зор өнегелі іс атқарды. абайдың қазақ поэзиясына тыңнан қосқан өлең өрнектерінің ішінде“сегіз аяқ” пен “сен мені не етесің? ” атты өлеңдері бар. қазақ ақындары өлеңнің ырғақтық-интонациялық мүмкіншіліктерін толығымен ашу, өлең сөзді сөйлеу интонациясына тән ерекшеліктермен байыта түсу ісіне ат салысып келеді. әсіресе,соңғы кезде поэзияда ерікті өлең түрі қолданыс тапқан, мұндай өлеңдерде белгілі бір өлшем берік сақталмағанмен, қалыпты ырғақтық өрнектер еркін қолданылады. өлең-сөздің патшасы,сөз сарасы, қиыннан қиыстырар ер данасы. тілге жеңіл,жүрекке жылы тиіп, теп-тегіс жұмыр келсін айналасы. бұл-жақсы өлеңді даналықтың айғағы деп ұғу.мұның ар жағында өлеңнің түрі мен мазмұнының бірлігін талап ету,оны «бөтен сөзбен былғамау» талаптары қойылады
Біз Сарыарқа бірнеше көшпелі тайпалардың даласында өмір сүрген. барлығы олар бақытты болды, жеткілікті болды. Және олар болды, барлық, бұл ерлер мен айтқаннан бері: «Барлығы Бізде жеткілікті, біз алдым барлық, яғни, тек бізде бірі. Бізді қорғай алатын батыр, біздің әл-ауқатын және біздің байлығы жоқ. « Ал сол отбасында бала басына алтын жотадан бар дүниеге келген. Менің ойымша, бұл ерекше ұл көріп, барлық адамдарға көздеп және оның батырдың туған орай үлкен той басталды жатырмын.бала ашытқы арқылы өсіп келе жатқан, сондай-ақ біраз уақыт өткеннен кейін нағыз кейіпкер болды. Толағай - Оның туыстары, оны сглазить ретінде емес, сондықтан ол өзінің аты болған жоқ, және ойлап белгілі болды. аты оған Сондықтан мен растады.Бір жыл ішінде жаңбыр аялдамалары, жылу жерге кептірілген етті. адам таң, және бізге Tolagaya ойлаймын құрады апат. Ал содан кейін ол Дан атымен ақсақалға кеңес алу үшін айналды.Аға Дэн оған былай деді: біз ашық өмір сүріп жатырмыз «Құрметті Толағай, келесі бізге бұлттарды тоқтатты еді, оның айналасында ешқандай таулары бар. Сондықтан, біз жаңбыр жоқ. «Бұл Толағай туралы ол былай деді: «Ата, сен мені мүмкіндік береді, егер Мен барып, оның арқа тау туралы әкеледі. Сіз бұл істеуге болады? «Сонда қария былай деді:» Менің көз Жеңіл, Толағай, сіз олар үшін уайымдаған туған жер, өз халқының, деп ойлаймын! Ол тауға қайтаруға оңай емес. Ал, дегенмен, оңтүстігінде бар үлкен Алатау таулары болып табылады, және онда олар сіздің қарияны бар. Барып, оның рұқсат сұра! «Ал Дана оған жақсы саяхат ниет білдірген, Tolagaya батасын берді.Мен, таулардың Толағай Алатау барды Ұлы таулар жетті және оларға қарсы алды: «! Сіздің үйіңізде бейбітшілік» Ал содан кейін ол өз таулар өтінішін қойды. Ежелгі Алатау таулары, жас таудың иығына салып, оның өтінішін түсіну және орындау, оған құрмет берді, оған тауларында әлі баланы тыңдады.Сондықтан мен тауға асыратын, Толағай барып, алдымен ол оңай жүріп, бірақ, ал тау ауырлығын әсер етеді бастады кейін Толағай әлсіретті. Ол батыр үшін ұзақ уақыт баяу мұқият жас таудың иығына асыратын, оның үйіне жүріп өтті. Өте шаршаған Толағай әрең туған жер шетін жетті, ол құлап, ұйықтап қалды, және ол оның иығына асырылады тау, және оған түйреледі.Мұнда, олар Толағай таудың астында ұйықтап айта күннен бастап. Енді сыйдыра алады. А, батыр әкелді тау-бала, шағын жылда өсті, сондықтан ол деп аталады - Толағай.НАДЕЮСЬ
