Қазақтың ұлы ханы Абылайдың арғы тегі Жошы хан, бергі бабалары да Жонібек, одан соң Есім хан, Салқам Жон
гір хан, Жоңгір қайтыс болып, таққа Тоуке отырғанда, інісі
Уалибақы хандыққа өкпелеп, Үргенішті билеген нағашы
атасы Қайып ханның қолына барады. Уәлибақының баласы
Абылай жекпе-жекке шыққанда жау шақ келтірмейтін
батыр болып, «Қанішер Абылай» атаныпты. Осы Абылайдан
1
керек, - де
?
1. Абылай
2. Мәтінде
ларда к
у 2. Мәтіндерді
рыңдар. К
Абыл
тінде де
«Бүлан
елім», «
күйлер
Көркем Уоли, одан Обілмансұр туады.
обілмансұр «Ақтабан шұбырынды» жылдарында жетім
қалып, үйсін Төле бидің қолына келеді. Жаман тымақ, жан
быр шапанына, осіп кеткен шашына қарап, Төле би оган
«Сабалақ» деп ат қойып, түйесін бақтырады. Әбілмәмбет
сұлтанның жылқысын да бағады. Бүл, Шоқан Уәлихановтың
айтуына сүйенсек, Абылайдың 13 жасар кезі болса керек.
Бұқар, Үмбетей жыраулардың мәліметтеріне қарағанда,
қазақтың ұлы ханы 20 жасында қан майданда ерлігімен
танылган. 1730-1733 жылдар аралыгында болған бір ұрыста
жас жігіт Обілмансұр жекпе-жекке шыгып, қалмақтың
батыры Шарышты өлтіреді. Үлкен әкесінің аруағын шақы-
рып, жауға «Абылайлап» ат қойған Әбілмансұр үрыстан соң
«Орта жүздің сұлтаны» деп танылып, қазақ даласындағы ең
беделді өміршілердің біріне айналды. Әбілмансұр есімі үмы-
тылып, Абылай атанды.
Обілмәмбет хан өлген соң, Абылай таққа отырып, қазақ
Тң халы атанады.
(«Қазақстан» ұлттық энциклопедиясынан)
3. «Артық
«Жігітк
өмірмен
4. Берілген
жазыңд
5. Құрами
дарын конерген создерды тауып берындершы
Ауа райының өзгеруі денсаулыққа әсер ете ме? тақырыбына диалог құрастыру.
Дәрігер: Сәлеметсіз бе, қандай шағымыңыз бар?
Емделуші: Қайырлы таң, дәрігер мырза! Кеше түстен бері өзімді жайсыз сезініп, басым ауырып, қан қысымым жоғарылап кетті. Түнде де дұрыс ұйықтай алмай, таң атысымен қабылдауыңызға келіп отырған жайым бар. Кеше ауа райы да бұзылып, жайсызданып кетті ғой. Осы ауа райының өзгеруі денсаулыққа әсер ете ме?
Дәрігер: Жеңіңізді түріп жіберіңізші. Қан қысымыңызды тексеріп көрейін. Жалпы ауа райы мен климат әрбір адамның денсаулығы мен өмір сүру жағдайына үздіксіз әсер етіп отыратын табиғи фактор болып табылады. Ауа райы мен климат жағдайларының адам денсаулығына әсері Гиппократ заманынан белгілі болған. Сол уақыттарда өзінде ақ, көптеген аурулардың пайда болуын, ағымы мен салдарын климат және ауа райымен байланыстырған. (...) Қан қысымыңыз бен жүрек қағысыңыз жоғарылап тұр.
Емделуші: Енді не істесем болады? Емдік шараларын қолдануым керек пе?
Дәрігер: Иә, қазір жас ерекшелігіңізге байланысты қабылдайтын әрі қан қысымын түсіретін дәрі жазып беремін. Ол дәріні әлеуметтік дәріханадан тегін алып, нұсқаулыққа сай пайдаланып, екі күннен кейін тағы да бір тексерілуге келіңіз. Үйде жағдайыңызды бақылап тұрыңыз, себебі қазіргі уақытта миокард инфарктісі, мида қан айналымының жедел бұзылыстары, гипертониялық криз секілді аурулардың дамуында, сонымен қатар, кейбір дені сау адамдардың денсаулығының нашарлауында, климат пен ауа райы жағдайларының рөлі жөнінде дауласуға жатпайтын көптеген ғылыми фактілер жиналған.
Емделуші: Жақсы, көп рахмет, дәрігер мырза.
Дәрігер: Сау болыңыз, ауырмаңыз.