Томирис (Тұмар) ханша туралы.
Томирис ежелгі сақ халықтарының атақты әйел патшаларының бірі болған. Анасы ерте дүниеден озып, әкесінің тәрбиесінде болған. Кішкентай күнінен әкесімен бірге еріп жүріп, талай рет жаудан да қашып құтылған. Бес жасынан асау атқа мініп, қолына кішкене семсер ұстап, соғыс өнерінің егжей – тегжейін үйрене бастайды. Томирис патшайымның тарихқа енуінің бір себебі ретінде әйгілі «төрт құбыланың тұтас билеушісі» атанған парсының әйгілі патшасы Кирмен шайқасын атауға болады. Жазба деректерге сүйенсек, Кир патша көптеген елдерді жаулап алып, «Азия әміршісі» деген атаққа ие болып, сақтарға қарсы жорыққа шығады. Шайқастардың бірінде Кир патшасы Томиристің жұбайы Рустамды өлтіріп, Тұмардың баласын қолға түсірген. Тұтқында Томиристің ұлы мерт болады. Ал Кир көшпенділер еліне елші аттандырып, олардың ханшасына өзіне тұрмысқа шығуын сұрады. Ал Томирис болса, ұсынысты қабылдамай, оның қанға тоймас басын қанға тұншықтыруға уәде береді. Ақыры, ұрыстардың бірінде жеңіске жетіп, Томирис Кирдің басын шауып алып, қан толтырылған сабаға тығып, «Аңсағаның қан еді, іш енді соны!» – деп айқайлаған көрінеді.
Алғыр стратег, ержүрек Томиристің халық арасындағы беделі де зор болған.
Сақ патшасы Томирис (тағы да оны деп атайды царицей массагетов, ал массагет - "мас-сақа-та" - аударғанда білдіреді үлкен ордаға сақтар) ұрпағы скифского предводителя Ишпакая, правнучкой билеушісі скифтердің Мадия қызы мен әйгілі Спаргаписа. Звон қару мен әскери іс-әрекеттер таныс оған бала кезінен, әкесі воспитывал қызы бір, сондықтан әрқашан жүктеме өзімен, және көптеген рет тура келді саудагерінен chase екеуміз арналған мейірімділікпен отцовском атқа.
Өз конь оған пайда болды бес жыл, ал бірінші қысқа қылыш - қатынас орнатуға мүдделілік танытып келіпті алты. Және ақыл у Томирис сақ патшайымдары, палатасы. Қайтыс болғаннан кейін қажет болды бір мезгілде үш билеушісі үшін сақ патшалығы. Икемді әскери стратег үлкен беделге ие. Маман құрметіне жазушылары массагетов Томирис 1906 жылы деп атады ғана ашық астероид. Жад ол туралы мыңдаған жылдар бойы өмір сүреді. Сол бар өмірбаяны Томирис сақ патшайымдары