2.Татар-Моңғол тайпаларының саяси жағынан басын біріктіріп, Моңғол феодалдық мемлекетінің негізін салушы Темучин болды. Ол 1155 жылы ірі ноян Есугей баһадүр отбасында туған. Темучин ер жете келе қол астына Моңғолдың барлық тайпаларын біріктіреді. 1206 жылы көктемде Онан өзені жағасында Темучинді жақтаушы Моңғол ақсүйектерінің құрылтайы болып оны Шыңғысхан деген атпен Моңғол ұлысының әміршісі етіп жариялайды. Шыңғысхан әскери-ұйымдастыру принципін мемлекеттік құрылыстың негізі етіп алады. Елдің бүкіл жері мен халқы он қанат (барунғар), сол қанат (жоңғар) және орталық (гол) атты үш әскери әкімшілік округке бөліп, әрбір округте он мың адамнан тұратын бірнеше түмгелер (түмендер) болды. Олар өз кезегінде "мыңдық", "жүздік", "ондықтан" тұрды.
Табиғатты аялап, қызықтарын көре білген халқымыз табиғат заңдылықтары мен сиқырлы сырын да жақсы білген. «Ай қораланса, арбаңды сайла, күн қораланса, күрегіңді сайла»,- деп, күн райының құбылуын Ай бетіне, Күн жүзіне, жұлдыздарға қарап болжаған. Ай шалқайып туса: «Өзіне жайлы, шаруаға жайсыз», -деп, ол айда жауын- шашыны, мен желі көп, құбылмалы ауа райы болатынын алдын ала біліп, күнделікті тұрмыста қолдана білген. «Түнде жұлдыз жиі көрінсе, күндіз ашық болады», «Жатқанға дейін Үркер жамбасқа келсе, жаз шықпаған да несі қалды?» -деп, көктемнің келуіне байланысты ауа райының құбылыстарын күні бұрын болжап, жыл мезгілдерінің кезеңдерін айқындаған, жақсылыққа жадырап, әсем табиғатты әдеппен қорғаған. А. Серік.
А) Мәтінді оқы. Тақырып қой.
Ә) Мәтінге жоспар құрастырып жаз.
2). Сан есім. Реттік сан есімге жұрнағын жалғау арқылы 5-6 мысал келтіріп жаз.