Ерте-ерте, ертеде бір батыр болған-мыс. Оны бүкіл халық сыйлайды екен. Оны білмейтін адам жоқ, елдің үлкен, кішісі толық біледі. Осы батырдың арқасында ел дау-талас дегенді білмеген, көрші елдермен де дәм-тұзы жарасып өмір сүрген. Олардың батырға деген көңілі тап-таза. Ол батырдың ерекше бір аты болыпты, оның ерекшелігі екі түстен тұрады, ақ-қара. Бұндай ат бұрын ешкімде, ешқашан болмаған, ол аттың тағы бір таңғаларлық ерекшелігі ұшатын да қасиеті болған. Ол егер алдынан ұшан-теңіз су кездессе қиналмастан ұшып өтетін болған. Және бұл атқа ат-арба тіркеуге болмайды, ол тек алып әрекеттер үшін жаратылған жануар.
Темір дәуірі – адамзат тарихында қола дәуірін алмастырған, аса маңызды әлеуметтік-экономикалық, саяси, демографиялық, технологиялық өзгерістерді дүниеге әкелген жаңа кезең. Бастаулары темір металын игерумен және оны кеңінен қолданумен сәйкес келетін бұл кезеңді ғылым тарихында «темір дәуірі» деген тұрақты атаумен белгілеуді алғаш рет 19 ғ-дың ортасында К. Томсен (Дания) ұсынды. Біздің заманымыздан бұрын 1-мыңжылдықтың басынан осы заманға дейінгі кезең арасында темір адамзаттың заттық мәдениетінің негізі болып келді. Өндірістік технология саласындағы барлық мәнді ашылымдар осы металмен байланысты. Дегенмен, темір ұзақ уақыт бойы аз таралған әрі қымбат металл болып қала берді. Тек б.з.б. 1-мыңжылдықта ғана темір металлургиясын қолданысқа кеңінен ендіру қолға алынды. Қазіргі заманда да темір еңбек құралдары жасалатын бірден-бір маңызды металл болып қалуда, сондықтан қазіргі дәуір де темір ғасырына жатады. Осы себептен, тарихи-археологиялық кезеңдемеде «ерте темір дәуірі», одан кейінгі кезеңге қатысты «орта ғасырлар дәуірі» деген атаулар қолданылады. Ерте темір дәуірі біздің заманымыздан бұрын 8–7 ғасырлардан бастап, ерте орта ғасырлар дәуіріне дейінгі кезеңді, яғни б.з. 6-ғ-ына дейінгі уақытты қамтиды.