Хайуанаттар бағына саяхат
Мені ата - анам алғаш рет зообаққа бірінші маусым, яғни халықаралық балаларды қорғау күнінде апарған болатын. Мен ол жерде түрлі жан - жануарларды, құстарды көрдім. Бұл жерде әлемнің түкпір - түкпірінен әкелінген жан - жануарлар бар екен. Мысалға, мен арыстан, қабылан, жолбарыс, керік, сусиыр, бөкен сынды жануарларды алғаш көруім болды. Біз серуендеп жүрген уақытта аюларға тамақ беруді де тамашалап үлгердік, құстарға жем шаштық, маймылдардың бір - бірімен ойнауын көрдік.
Бұл саяхат маған өте ұнады. Мен хайуанаттар бағына саяхатымды ешқашан ұмытпаймын.
Абылай ханға мінездеме.
Абылай ханға саяси мінездеме беру үшін, біріншіден, Абылай өжет, ер жүрек, ешнәрседен сескенбейтін, тайсалмайтын тұлға болған. Абылай айтқанынан қайтпаған, алдына қойған мақсатына жетпей тынбаған. Мұны дәлелдейтін көптеген тарихи деректер бар. Ол халықтың жадында да сақталған. Үмбетей жырау Абылайға:
«Жиырма жасың толғанда,
Қалмақпен соғыс болғанда.
Алғашқы бақыт тапқанда,
Шарыштың басын қаққанда.
Қанжығаға бас байлап,
Жау қашты деп айқайлап,
Абылайлап шапқанда.
Сол ерлікпен хан болдың,
Барша әлемге даң болдың» – дейді.
Екі жыл жоңғар тұтқынында болған Абылай өжеттігімен, ақыл-ойының, парасатының нәтижесінде төніп тұрған ажалдан абыроймен босанып шыққан.
Екінші, Абылай өткір ойлы терең білімді, шешен болғаны айтылады. Түркі халықтарының тілін айтпағанда, Абылай парсы, қытай, орыс тілдерін жетік білген. Жоңғарияда тұтқында болғанда Абылай монғол тілін жетік үйреніп, оқи да, жаза да білген. 1760 жылы патша шенеуніктерімен бір кездесуінде ел жағдайы туралы әңгіме болғанда Абылай былай дейді: «Әр халық өз түсінігі бойынша өмір сүретін, орыстар даналығымен, қалмақтар тапқырлығымен, ал біз қазақтар байлығымен». Осы сөздерді тыңдаған қазақтар бұл әділ сөз деп құптаған.
Үшінші, Абылай реалист саясатшы болған. Былайша айтқанда, қоғамдық өмірге, халықаралық жағдайларға шындық тұрғысынан қараған мемлекеттік қайраткер. Қоғам ішіндегі мәселелер болсын, мемлекет арасындағы қарым-қатынас болсын, Абылай оларға реалистік тұрғыдан қарап, шешу үшін күрескен. Деректерге қарағанда, Абылай мәселені Кеңеске салудың алдында мұқият зерттеп, соның дұрыс шешілуіне бар күшін салып отырған. Өз пікірін тұжырымдағанда ғана ханға, хан болмай тұрып, не басқаларға, сұлтандарға, билерге, батырларға жалтақтамаған. Өз ойын, пікірін дұрыс деп есептесе, соны дәлелдеп, жүзеге асыруға бар күшін салған.
Төртінші, көрегендікпен қатар Абылай сабырлы, шыдамды саясатшы болған. Алдына қойған мақсатына жету үшін ол қандай да болсын, қиыншылыққа, ауыртпалыққа төзіп, күте білген. Абылай сегіз қырлы, бір сырлы болған мемлекет басшысы. Бірақ, оның қателіктері болған шығар, қатыгездігі де болған шығар.