A.П. Чехов «Үйде» деген әңгімесінде аса үтымды эпизод «тізген. Шылым шегіп әдеттенген жеті жасар балаға ешбір
аз әсер етпей қойған. Бірде әкесі оның қиялына әсер етуді ой-
ийды. Ол баласына мынадай әңгіме айтады: «Кәрі патшаның
штшалыққа мұрагер болатын жалғыз ғана ұлы болыпты. Өзі
сен сияқты кішкентай бала екен. Өзі жақсы бала екен. Еш
карта өкпелемейді, ерте жатады, үстелдегі нәрселерге тимейді
сен… өзі ақылды болыпты… Оның бір ғана кемшілігі: шылым
екен. Патшаның баласы шылымнан көкірек ауру болып
жиырма жасында өліпті. Қаусаған ауру шал ешбір қолғанатсыз
итышты. Мемлекетті басқарып, сарайды қорғайтын ешкім бол-
ты. Жау келіп, шалды өлтіріп, сарайды қиратып тастап-
сонымен, енді бақша да, шие де, құстар да, қоңыраулар да
маған…» Эмоциялы әсерге толы осекеттің күшті әсер
сонша, бала «каранғы терезеге ойланып сәл қарап оты-
, селк етті де, мұнайған дауыспен: - Мен енді шылым тарт-
- деді».айтылым 8-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап бер.
1. Мәтінге қандай ат қояр едің? Here?
2. Мәтіндегі ауызекі сөйлеуге қатысты берілген бөлікті тап.
Ойыңды дәлелде. Қиялдың жеке адам өміріне әсері мәтінде қалай баяндалған?
Осыған ұқсас жағдай басыңнан өтті ме? Үлкендер саған өзін ту-
ралы ертегі айтып беріп пе еді?
4. Мәтіндегі зат есімдерді тап. Оларға сұрақ қой.
Көкек
Көкектің сайрауы күннің ашық, все температурасының біршама жоғары болатындығынан дерек береді.
Сарғалдақ
Сарғалдақ мысықтың мияулағанындай дауыс шығарса, күннің бұлыңғыр болатындығынан, егер сыбызғының дауысындай үн шығарса, күннің ашынлатыынані дерекередк.
Үкі
Үкі жаз, күз маусымында, күн шыққан кезде немесе ақшам уағында арт-артынан 2-3 рет жылағандай дауыс шығарса әрі бұтақтан-бұтаққа қонып тыным таппаса, күн бұанатыінередраны.
Сақау кептер
Сақау кептер ағаш бұтақтарына бүгініп алып, мойынын ерекше созып сайраған к дауысы булығып шықса, күн бұлтты болып, жаңбыр жауатынды болынан, егер олень мойнын табиғсы бтатарына, а также егер оліна мойнын табиы блісынан, егер олл мойнын табиы
Арға
Қарға ұдайы жоғары дауыспен қарқылдаса, 1–2 күннен кейін, қатты жаңбыр жауатындығынан, егер даусы арлыққанша қарқылдаса, ұзақ өтпей-ақ жабырдынатынаты.
Сауысқан
Сауысқан таңертең қора маңындағы ағаштарға қонып алып шықылықтас немес жерге түсіп шықылықтай секектеп жүрс, күн ашық болатындығынан, егер ағаш басынд бір ұшып, бір қонып тынымсыз шықылықтас, күн бұлттап, жауын-шашын болатынынан дерек береді.
Торғай
Күн ашық күндері торғайлар таң-сәрід топтанып ұшып, тамғ немес ағаш бұтақтарын қонып сайрас, күннің үздіксіз ашық болатындығынан, егер торғайлар бүрісіп, қанат-жүндерін үрпитіп, дамылсыз шырылдай беретін болс, ұзақ өтпей-ақ күн бұлттап жаңбыр жауатындығынан дерек береді.
Бақа
Бақа әдетте құрғақ ыстық ауа райын жақсы көреді. Жаңбыр жауудың алдында күн бұлттап, ауаның ылғалдылығы барған сайын арта түседі. Бұл кезде терісі арқылы тыныс алатын бақаның тыныс алуы кедергіге ұшырайды да, беталды бақылдай береді. Міне бұл қатты жаңбыр жауатындығын көрсетеді.
Құмырсқа
Құмырсқалар илеуінен биік жерге көшсе, жаңбыр жауатындығынан дерек береді. Жаңбыр жауудың алдында ауаның ылғалдығы артып кететіндіктен, құмырсқалардың ұясының іші ылғал әрі тымырсық болады. Бұл кезде құмырсқалар биік жерге көшіп, ылғалдан сақтанады.
Өрмекші
Өрмекші, өзі тоқыған торының жағасына барып алса, жаңбыр жауады. Егер тордан шығып, жаңа тор тоқи бастаса, күннің ашық, ыстық болатынынан дерек береді.
Бал арасы
Бал аралары таң сәріде ұясынан ұшып шақс, сол күні күннің ашық болатындығынан, гүл шырынын жиып, ұясынано йте кеш қайтс, 2-ші күні де күннің ашық болатындығынан, егер бал арасы алысқа кетпей, ұясына қайт-қайт кіргішть берсе немес ұясына кіріп алып, қонақтас ертеңінде жаңбыр жауатындығынан дерек береді.