Ғылымдағы және техникадағы, өнер мен мәдениет, қоғамдық-әлеуметтік өмір мен әдебиет саласындағы жаналықтар лексикаға да үнемі ыкпалын тигізіп отырады. Өткен дәуірлерде болған кейбір наным-сенімдер, әдет-ғұрыптар, ескі ұғымдар, үй мүлкі, шаруашылық бұйымдары халық тұрмысының дамуына байланысты азайып, қолданудан шығып қалады.
Соларға қатысты сөздер мен атаулар да ескіреді, яғни қолданудан шыға бастайды. Мысалы: шоқпар, соқа, сойыл, найза, айбалта, күрзі, қорамса, кіреуке, малта, ояз, зындан, күң, кұл, әмеңгер, болыс, жүзбасы, сарбаз, дуан, пері, періште, ысқат, азан, барымта, дабыл тәрізді сөздер бүгінгі өмірде көп қолданыла бермейді. Бұлар белгілі бір дәуірдің, тарихи кезеңнің тілдік көрсеткіші ретінде жұмсалуы мүмкін. Олар көнерген сөздер деп аталады. Және олардың кейбірі жана ұғымдардың келуімен байланысты жаңарып қолданылуы да мүмкін. Тіл — тілде көнерген сөздердің историзмдер және архаизмдер деп аталатын екі түрі бар. Кейбір заттар мен құбылыстар күнделікті өмірден шығып қалып, сол ұғымдарды білдіретін олардың атаулары — сөздер де көнеріп, тілде қолданбайды. Мысалы: сұлтан, атшабар, ояз, барымта, дуан басы, дүре, малай, күң, құл, бай, болыс т. б. Мұндай сөздерді историзмдер дейді. Бұрынғы атаулары ескіріп, кейін басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстар бар. Мысалы: жасак, немесе қол — әскер, қол басы — әскер басы, почтабай — хат тасушы, жатак, — отырықшы, серіктік — бірлесу, қосын — ұйым, желек — орамал т. б. Қазірде осындай басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстардың бұрынғы атаулары архаизмдер деп аталады.
Жазғытұрымғы жел жардай атанды жығар. жаздың бір күні, қыстың мың күні. нөсер алдында найзағай ойнайды. жаңбыр бір жауса, терек екі жуады. күркіреген бұлттың жаңбыры аз. таулы жер бұлақсыз болмас, сулы жер құрақсыз болмас. туған ай, тураған етпен тең. қаз келсе, жаз келер, қарға келсе, қатқақ келер. су аққан жерінен айнымас. сәуір болмай, тәуір болмас. үркерлі айдың бәрі қыс. қыстың көзі қырау. шағала келмей жаз болмас. шаңқан келмей, боз болмас. жел түбі азық, жекен түбі қазық. сәуір болса, күн күркірер, күн күркіресе, көп дүркірер. мәуесі бардың әуесі бар. қараша қауыс, кәрі-құртанды тауыс. әрнәрсе уақытымен қызықты. тауына қарай тоғайы, шошқасына қарай торайы. cу басынан буылады. тау кезеңсіз болмас, өлке өзенсіз болмас. көлдің көркі құрақ, таудың көркі бұлақ. жаз сайға қонба, қыс қырға қонба. сүмбіле туса су суыр. от арық, су семіз. жаңа айдан жақсылық. тоқты тоймас, шөміш кеппес. алпыс күн тасыған су, алты күнде қайтар. таң атпайын десе, күн қоймайды. kz » қазақша мақал - мәтелдер жинағы zharar 6 787 13.04.2015 қазақша мақал - мәтел: жаз жазғытұрым жел жардай атанды жығар. қыстағы суық – жаздағы ыстық қазақша өлең: бұқар жырау (ақсаңнан биік тау болмас) ақсаңнан биік тау болмас, бауырынан қашқан күзен көрінбес, ақшам батпай түн шықпас, ажал жетпей жан шықпас. етекті кессең қазақша мақал - мәтел: 22 наурыз - наурыз мейрамы ақ мол болсын, қайда барсаң жол болсын! наурыз көже қалғанша, жаман қарын қазақша мақал - мәтел: табиғат көріністері табиғат - тал бесік. жер - ана, ел - . қара жерге халық ие. жер - ел ырысы. жер - таусылмайтын қ қазақша мақал - мәтел: табиғат, табиғат құбылыстары ң табиғатсыз күні жоқ, табиғаттың оны айтар тілі жоқ. табиғат жер байлығы, батырлар ел байлығы. нөсер алдында найзағай ойнайды. күн күркіресе, көп дүркі қазақша мақал - мәтел: тау асқар тау алыстан көрінеді. асқар таудай алып бол, әппақ күндей жарық бол. асқар таудың айбыны қарыменен (орынбай ақын). бұлбұлға бау жақсы, кекілікке тау жақ лучшие никто ещё не оставил комментариев, станьте первым. жаңалықтар өлеңдер тасмағамбетов мәскеуде су жаңа үш қабатты ғимаратқа көшіп келді (фото) мұғалімдердің жалақысы қаншаға артады - білім министрлігінің жауабы 2018 жылдан бастап жәрдемақы кімге беріледі және қаншаға өседі? белгілі журналисті қорқытқан төреғалидың тағы бір былығы ашылды (фото, видео) медальдарынан айырылған илья ильин әйелімен ажырасып кетті прихожане мечети в вко заявили, что имам занял у них миллионы и сбежал (фото) бқо-да жұмыссыз жүрген азамат қалай өз зауытын ашып алғанын айтып берді (фото) кеңестер анекдоттар илон маск болашаққа қалай дайындалу керектігі жайлы үш кеңес берді тойға кеңес: тойхана, құдалық, көрпе-төсек, ұзату той ағылшын тілін қалай үйренуге болады? емізгенде жалаң бас отырмаңыз, себебі… болашақ жарды қалай таңдау керек? ер азамат жұбайынан не күтеді? жыныстық қатынаспен қанша рет айналысу керек
Объяснение:
фольклордың негізгі жанрларының бірі