Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар.
Қазақ тіліндегі қосымшалар негізінен буын үндестігіне бағынып жалғанғанымен, біраз қосымшалар бұл заңдылыққа бағынбайды.
Ондай қосымшалар көп емес.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар мыналар:
1. Көмектес септік жалғауы.
Мысалы: доппен, доспен, даламен, санамен, айламен, ықыласпен, қонақпен.
Есік алдындағы балалар таңертеңнен бері доппен ойнап, уақыттың қалай өтіп кеткенін байқамай қалған секілді.
2. -нікі (-дікі, -тікі), -тай, -тал, -дар, -еке, -тар.
Мысалы: апамдікі, қойшынікі, қаланікі, әкетай, өсімтал, діндар, ағаеке, кіріптар.
Бұл кітап апамдікі болу керек.
Әкетай, бүгінгі мерейтойыңыз құтты босын!
3. -бей, -би, -кер, -гер, -қор, -паз, -қой, -кеш, -хана, -кес.
Мысалы: бейшара, бисаят, жұмыскер, балгер, жемқор,
әсемпаз, сәнқой, арбакеш , емхана , зиянкес.
Менің әпкем емханада медбике болып жұмыс істейді.
Жемқорларды қазір қатаң жазалап жатыр.
4. -ов, -ова, -ев, ева, -ин, -ина.
Мысалы: Хасенов, Есепова, Қанаев, Есімғазина.
Бүгінгі таңда атақты журналист Айман Есімғазина - менің сыныптасым.
Бұл хабарламаны Хасенов мырзаға шұғыл түрде жеткізу керек.
Кіріс-шығыс күнделік журналын жазу маған не береді?
1. кіріс-шығындарымды реттеу,
2. әр тапқан табысымның қайда жұмсалғанын анықтап отыру,
3. мүмкіндігінше шығындарымды азайтып, артық ақшаны өз қорыма қосу, жинау,
4. әр айдың бірінші аптасында кіріс-шығыс журналымды реттеп, әлеуметтік желіде көппен бөлісу.
Осы арқылы күнделікті жұмсалатын әр теңгемнің қайда жұмсалғанын, тапқан табысым арқылы есептеп реттеудің жақсы шешімі.