Дәлелдеу немесе дәлелдеме – теореманың немесе бір ұғымның ақиқаттығын негіздеу бағытында қорытындылардың ой ой тұжырым. Математикадағы дәлелдеуге қойылатын талаптар осы ғылымның дамуының бастапқы кезінен – ақ ойластырыла бастаған. Алғашқы кезеңде математикалық теориялар аксиомалық негізінде құрылды. Осы әдістің пайдалану үлгісі ретінде ежелгі грек математигі Евклидтің (б.з.б 330 – 275) “негіздер” деген ғылыми еңбегіндегі геометриялық мазмұндауды мысалға келтіруге болады. Аксиомалық теорияның дәлелдеу әдісінің ерекшелігі мынада: Қорытынды делінетін түсініктер белгілі бір жүйе тізбегін құрып, осылардың біреуі болжам ретінде қабылданады да өзгелер осы жүйе тізбегіндегі алғашқы түсініктерден логикалық пайымдаулар негізінде қорытындыланады. Барлық болжам тек берілген қорытынды шегінде емес, қарастырылып отырған жалпы теория (яғни, аксиомалар болып табылса) бойынша ақиқат болып есептелсе, онда мынадай қорытынды дәлелдеу деп аталады.
Дәлелдеу, логика мен математикада – қандай да бір пікірдің, тұжырымның (мыс., теореманың) ақиқаттығын не жалғандығын негіздеу әдісі.
Жұдырықтай жүректі қара дақтар жаулап алса, ол жүрек махаббат, ыстық ықылас, мейірім көрмесе, күн сәулесін көрмеген гүлдей бір-ақ күнде солып қалуы ықтимал ғой… Аналар еш нәрсені білдірмейді, сездірмейді, көрсетпейді. Олар өте құпия жандар. «Ата-ана қадірін, балалы болғанда білерсің» дейді. Сонда қалай, біз үйленіп, жанұя құрып, балалы болғанша ана деген жанның қандай екенін білмейміз бе? Біз үйленіп, жанұя құрып, балалы болғанша, бәріміздің де аналарымыз қасымызда жүрмейді ғой.. Тағдырдың қыңыр-қисық жазуында не жазылғанын кім біледі?… Киім бүтін, қарын тоқ, Бүгін бармыз, ертең жоқ, – дегендей, бір секундтан соң не боларын, кім біледі?… Ананың махаббатқа толы жұдырықтай нәзік жүрегін сындырып аламыз, жыртып аламыз, солдырып аламыз, күйдіріп аламыз, ақырында, жоғалтып аламыз деп қорықпайсыздар ма? Санасы біршама толыққан жандар емеспіз бе? Бүгінгі істі ертеңге қалдырамыз деп, кеш қалып қоймаймыз ба? Ойлану керек! Қазір не көп, телефон көп. Құрметті студенттер, лекция жазып отырғанда, автобуста кетіп бара жатқанда, семинарға дайындалып отырғанда, сол телефондағы «мама» деген номерді теріп, «Мама, сізге мың да бір рахмет! Мен сізді сондай жақсы көремін!», деп неге айтпасқа. Бәлкім анаң сол сөзге мұқтаж болып жүрген шығар, бәлкім, сол сенің анаңның дауысын соңғы рет естуің шығар, кім біледі?… Дәл сол сөзді айта алмай, арманда қалған адамдар да бар, «Әттең», деп сан соғып қалғандар да жеткілікті шығар… «Қолда барда алтынның қадірі жоқ» демекші, анасы бар жандар бар алтынды, байлықты қадірлемей, айрылып қалғанда ғана қадірін біледі. Өмірімізде өрт шыққанда, су болатын – АНА, басымыздан күн өткенде, көлеңке болатын – АНА, қараңғы түнде жарық беріп, ай болатын – АНА, ашу атты асау тайға мінгенде, сабыр болатын – АНА. Біздегі бар байлық, бар асылымыз, бар сәніміз, мәніміз аяулы да ардақты «ЖАН АНА». Ананың жанында өткізген әрбір секундты күндей, минуттарды айдай, сағаттарды жылдай көріп, анамыз бар болғанына Аллаһқа шүкіршілік айтып, Ана атты А құрметтеп өтейік. Бұл біздің парызымыз деп білейік! «Мама, сізге мың да бір рахмет! Мен сізді сондай жақсы көремін!»,- деп, айтқым-ақ келеді…бірақ…кеш қалдым…
Дәлелдеу немесе дәлелдеме – теореманың немесе бір ұғымның ақиқаттығын негіздеу бағытында қорытындылардың ой ой тұжырым. Математикадағы дәлелдеуге қойылатын талаптар осы ғылымның дамуының бастапқы кезінен – ақ ойластырыла бастаған. Алғашқы кезеңде математикалық теориялар аксиомалық негізінде құрылды. Осы әдістің пайдалану үлгісі ретінде ежелгі грек математигі Евклидтің (б.з.б 330 – 275) “негіздер” деген ғылыми еңбегіндегі геометриялық мазмұндауды мысалға келтіруге болады. Аксиомалық теорияның дәлелдеу әдісінің ерекшелігі мынада: Қорытынды делінетін түсініктер белгілі бір жүйе тізбегін құрып, осылардың біреуі болжам ретінде қабылданады да өзгелер осы жүйе тізбегіндегі алғашқы түсініктерден логикалық пайымдаулар негізінде қорытындыланады. Барлық болжам тек берілген қорытынды шегінде емес, қарастырылып отырған жалпы теория (яғни, аксиомалар болып табылса) бойынша ақиқат болып есептелсе, онда мынадай қорытынды дәлелдеу деп аталады.
Дәлелдеу, логика мен математикада – қандай да бір пікірдің, тұжырымның (мыс., теореманың) ақиқаттығын не жалғандығын негіздеу әдісі.
Объяснение: