Неологизмдер:
Ережесі:
Ғылым мен техниканың,өндіріс пен шаруашылықтың,мәдениетпен тұрмыстың кеңінен дамыған тұсында тілге жаңа ұғымдарды білдіретін сжаңа сөздер.
Мысалы:
Жағдаят,үнтаспа,жазылым,ландшафт,патент,фабула,ноутбук,офис,менеджер,планшет,сыйақы.
Термин сөздер:
Ережесі:
Ғылым,техника,өндіріс,өнер және т.б. саладағы белгілі бір ұғымдар мен зат атауларын білдіретін сөздер.
Мысалы:
Фонетика,меридиан,қосымша құн,айналым,нота,энергия,тұрақ,жарнама,ғаламшар,тұлға,климат,квартет.
Диалект сөздер:
Ережесі:
Белгілі бір жердегі тұрғындар қолданатын,әдеби баламасы бар,басқа жердегі халыққа таныс емес сөздер.
Мысалы:
Шалбар (сым),қабырға (жар),жұмыртқа (тұқым),тәртіп (нұсқау),құдағай (құдағи),дарбыз (қарбыз),саспа (қысылма),ауқат (тамақ,ас)
Кәсіби сөздер:
Ережесі:
Жұрттың бәріне түсінікті бола беремейтін,белгілі бір кәсіппен я шаруашылық саласымен шұғылданатын адамдар қолданатын сөздер.
Мысалы:
Пышқы,шербек,ыңғыру,атауыз,қоза,терімші,дүмбі, әңгелек,шит,торта,күлхән,аттіс,созан,әптік,балта,зорат.
Абайдың музыкалық мұрасы жайлы айтатын болсақ,ұлы ақын,ағартушы,философ музыка жайлы өте көп асыл мұра қалдырған.Өзінің асыл өлеңдкрін,қара сөздерінқағазға түсіріп,кейінгі ұрпаққа жеткізген болса, музыка жөнінде мұндай қатты мүмкіншілігі болмады.Себебі,Абай атамыз өмір сүргенкезеңде қазақта музыканың жазба мәдениеті жоқ еді,халықтық музыка ауыз дәстүрлік қалыпта еді.Сондықтан Абай әндері де қазақтың басқа ән күйлері сияқты ауыздан ауызға,заманнан-заманға ауыса отырып жеткен 20-ға жуық әндері бар.
Абай әндері өзінің табиғатымен,рухымен,нағыз ұлттық ән үлгісі болды, олар қазақтың халық музыкасы ретінде негізделген. Орыс әуендері мен романдарының элементтерін енгізу арқылы ұлттық музыка өнерін байытты,кеңейтті,толықтырды.
Қожа — Шын аты Қожаберген. Бір сыныпта екі Қожа болғандықтан, шатастырмас үшін оны "Қара Қожа" деп атайды. Кейде келемеждеп, «Қара Қожа» деудің орнына «Қара Көже» дейді. Фамилиясы Қадыров. Бір кезде «Қадырұлы» деп те жазып жүрді. Шашы қайратты. Бойы - орта бойлы, әжесі "әкең тәрізді сұңғақ боласың" дейді. Мектепте дәрігер өлшегенде бір жүз отыз тоғыз сантиметр шыққан. Жасы он екіде. Бесінші сыныпты бітірген. Арманы: оқу бітіріп, ер жету, университетке түсу. Жазушы болу.Жанар — Қожамен бірге оқиды. Қожаның ойынша "кластағы ең бір ақылды қыз. Сұлу." Дауысы әдемі, ән салады. Басына үкілі тақия киіп, мың бұралып «Қамажайға» билейді. Өнерлі қыз. Сыныптағы бірінші үздік оқушы.Сұлтан — ол Қожаның жан досы. Бойы ұзынша арық келген жігіт. Қожадан екі-үш жас үлкен. Әкесі Сүгір жылқы бағады. Бірақ ол біраз жыл бұрын оқуды тастап кеткен және жаман қылықтарға әуес.Қаратай — көрші колхоздағы комбайншы. Қаратайдың әйелі дүние салған. Ол Қожаның анасына үйленбекші. Қожа оны жек көреді.Жантас — Ол Қожамен бір сыныпта оқиды. Жантас пен Қожа бір бірін ұнатпайды. Себебі Жантас Қожаны үнемі «Қара көже» деп мазақтайды және екеуі де Жанарды ұнатқандықтан үнемі сөзге келіп қалады. Сол себепті өз сыбағасын алады.Майқанова — Қазақ тілі пәнінің мұғалімі (Майқанова Сәбира). Қожа оқитын сыныптың жетекшісі. Ол адамгершілігі мол әрі ақылды ұстаз.Әжесі — Қожаны қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай қызғыштай қорғап өсіреді. Өзінің ерке немересін еш жамандыққа қимайтын жанашыр жан.Анасы — Қожаның анасының аты — Миллат. Ол ақылды, тәрбиелі адам. Ауылдың үлкен-кішісінің бәрі бірдей алдынан қия басып өтпей, хан көтеріп, құрметтеп тұрады. Екі бірдей сайлауда қатарынан аудандық советке депутат етіп сайланған.Сәйбек қарт — Мектеп күзетшісі. Ол Қожаның әкесі Қадырдың досы, әкесі туралы көп білетін әрі Қожаға ақыл айтқан кісі.Оспанов — зоология пәнінің мұғалімі. Қожаның жақсы көретін мұғалімдерінің бірі. Ол Қожаның әкесінің көзі тірі кезіндегі жан досы болған.Жақанов — Қожаның сыныптасы.А.Михайловна — Толық аты: Анфиса Михайловна. Орыс тілі пәнінің мұғалімі. Қожаның айтуынша, "мұғалімдердің ішіндегі алтын адам".Сүттібайдың Қожасы — Қожаның сыныптасы. Сүттібайдың үлкен баласы. Бір сыныпта екі Қожа болғандықтан, шатастырмас үшін оны өңіне қарап "Сары Қожа" деп атайды.