Алтын адам туралы диалог
- Аға, сәлеметсіз бе!
- Сәлеметсің бе, Аспандияр! Қалың қалай, сабағың қалай?
- Бәрі жақсы, аға. Рахмет. Сіздің көмегіңіз керек болып тұр еді.
- Әрине, айта бер. Қандай көмек?
- Тарих сабағынан «Алтын адам» тақырыбына баяндама жасауым керек еді.
- Жақсы. Көмектесейін. Қандай сұрақтарың бер, сұрай бер?
- «Алтын адам» зираты қашан және қай жерден табылды?
- 1969-1970 жылдары Алматы облысы Есік қаласының солтүстігіндегі Есік өзенінің сол жақ жағалауындағы темір дәуірінен сақталған сақ обасынан табылған алтын киімді сақ жауынгерінің мүрдесі табылды.
- Зиратты тапқан археолог кім?
- Зиратты археолог К.А. Ақышев тапқан.
- «Алтын адамды» қысқаша сипаттап берсеңіз?
- Бас киімі кейінгі қазақ киімі үлгілеріне ұқсас, биік, шошақ төбелі, ұзындығы 70 см шамасында. Мойнында дөңгелек жүзік сияқты алтын алқа, іш көйлегі, көкірегінің тұсы, жеңі алтын тоғалармен өрнектелген, саусағында екі алтын жүзік, камзолы құрастырылмалы ауыр белбеумен буылған. Белбеуге аңға ұқсас бейнелер, 16 тоға жапсырылған, оң жағында қызыл қынапты ұзын семсер, сол жағында алтын пластиналар жапсырылған қынға салынған темір қанжар ақинақ, шалбар балағы да алтын тоғалармен әшекейленген.
- Деректерге сүйенсек, «Алтын адам» қай заманда өмір сүрген?
- Есік обасынан алынған археологиялық мәліметтерге қарап, бұл адамның біздің заманымыздан бұрынғы 5 - 4 ғасырларда өмір сүргені анықталды. Киім үлгісі, жерлеу рәсімі, Алтын адамның Жетісу жерін мекендеген сақтардың көрнекті елбасының ұлы немесе жас көсем, әскербасы екенін айқын көрсетеді.
- Көмегіңізге көп рахмет, аға!
- Оқасы жоқ, бауырым!
1. Синоним сөздерді көрсетіңіз.
С) жәрдем, көмек
2. Мақалды аяқтаңыз. Еңбек түбі - ...
В) береке
3. Жуан дауысты дыбысты табыңыз.
А) Астана (жуан дауысты дыбыстар:а,о,ұ,ы,у.)
4. Қатаң дауысты дыбысты сөзді табыңыз.
Дауысты тыбыстар қатаң деп бөлінбейді.Егер қатаң дауыссыз дыбысты сөзді сұрап тұрса,онда ешқайсысы келмейді.Ал қысаң дауысты дыбысты сөзді сұрап тұрса 2 дұрыс жауабы болады:
D) құрлық Е) Үміт (қысаң дауысты дыбыстар:ы,і,и,у,ү,ұ).
5. Бітеу және ашық буындары бар сөзді көрсетіңіз.
В) жаз-да ( тұйық буын - ашық буын;тұйық буын - дауысты дыбыстан басталып,дауыссыз дыбысқа бітеді.Ашық буын - дауыссыздан басталып,дауыстыға аяқталады немесе бір дауысты дыбыстан болады ).
6. Сөзде неше буын бар екенін белгілеңіз? Мыс
В) бір
7. –тан, -тен жалғаулары қай дыбыстардан соң жазылатынын көрсетіңіз.
А) а, і, ы, у
8. Үндестік заңына бағынбайтын сөзді көрсетіңіз.
Е) ағаштікі ( үндестік заңы - сөз ішіндегі дыбыстардың бір-бірімен үндесіп,біркелкі болып қолданылуы ).
9. Туынды сөзді табыңыз.
В) жұмыс+шы (жұмыс - не?,жұмысшы - кім?)
10. Қай септікте тұрғанын көрсетіңіз. Тоғыздан
В) шығыс септік
11. Бұл қай сөз табының жұрнақтары екенін анықтаңыз. –ншы, -нші;
А) сан есім ( реттік сан есім:бірінші,оныншы)
12. Сөзге сәйкес жалғауды көрсетіңіз. Жер...
В) -ден
13. Көгілдір, сұлу сөздерді қай сөз табына жататынын табыңыз.
Е) Сын есім
14. Бір сағатта неше минут барың белгілеңіз.
А) 60
15. Сілтеу есімдігін табыңыз.
В) Сол
16. «Етістіктер» аудармасын белгілеңіз.
D) Глагол
17. Көсемшенің жұрнақтарын көрсетіңіз.
А) –ып, -іп, -п;
18. Есімшенің көпше түрін көрсетіңіз.
В) Беретіндер (бер+етін(көсемше)+дер (көптік жалғауы)).
19. Шылауларды белгілеңіз.
С) Туралы, қой, бе.
20. Сөйлемде берілген шылаудың түрін көрсетіңіз.
Кітапша Жанкелдіқызы Ұлбике мен Көшерұлы Күдерінің айтысына орын берілген.
Е) Жалғаулық
Я сунула в замочную скважину ключ, несколько раз повернула его, и дверца открылась.
Пара мощных прожекторов освещала путь, чтобы мы не столкнулись с айсбергом.
Из некоторых даже торчала арматура, так что такси двигалось крайне медленно, километров сорок, не больше.
Все слушатели с негодованием набросились на кондуктора за его не появление.
Всей компанией на пароходе ездили на «Большой фонтан».
Она заглянула в щель, увидела собачью будку и около неё немецкую овчарку.
Превентор повторил свою , решив, что взбудораженные сограждане просто плохо его расслышали.