Кешкі астан кейін тӛр үйге кіріп, стол шамды жақтым да, сырттан ештеңе кӛрінбестей етіп терезе перделерін түсірдім. Бұрышта кісі бойы үлкен айна тұр. Столымды соның дәл алдына тақап қойдым да, дүниені шулатып, сойқандап жүрген қылмыскер Қожамен бетпе-бет келіп отырдым. - Қадыров Қожаның жеке бас құпия кеңесі ашық деп жариялаймын. Күн тәртібінде бір-ақ мәселе — тәртіпті, үлгілі оқушы болу үшін мен бұдан
былай не істеуім керек?
Күн тәртібін протоколға мәнерлеп жаздым да, қылмыскердің жүзіне қарадым:
- Ал сөйле, батырым.
Ол арсыз бұның бәрін қалжың деп ойлайтын болу керек, күледі маған қарап. Көзін бағжитып, ернін шығарып, аузын қисайтып, келекелейді өзімді.
Оның бұл қылығына менің ызам келіп, ашуым қайнап кетті. Қабағымды қарс
түйіп, Ахметовке еліктеп, столды тарс еткізіп қойып қалдым:
- Түрегел!
Батырыңа жан керек екен, ұшып түрегелді.
- Отыр!
Қайта отырды.
- Неге шақырдың, Қожатай? — деп әжем кіріп келе жатыр.
- Шақырғам жоқ, ары барыңыз.
- Дауыстағандай болдың ғой?
- Сізге емес... жайша. Мұнда құпия кеңес өтіп жатыр. Бөгет жасамаңыз.
- Кеңесі несі?
- Кеңес дегеннің не екенін түсінбейсіз бе? Жиылыс, жиылыс өтіп жатыр.
Әжем бір сәтке аңырып, үрке қарап қалды.
- Әкем-ау, мынау не айтады? Жиылысы несі? Столды айнаның алдына неге қойдың?
- Ту, жарықтық - ай, — деп кейідім мен, — өзіңізге тиісті емес нәрседе не
шаруаңыз бар. Мен құпия кеңес өткізіп жатырмын. Өзім, Өзім туралы мәселе қарап жатырмын. Сізге қатынасуға болмайды.
Әжем менің қасыма келді. Қарасы қызғылттанып, жасаураған қоңыр көздері өңменімнен өтіп барады.
- Қожатай, шыбыным... сен... бисмилла деші. Бисмилла деші,
шыбыным... Түнде де ұйықтап жатып, жиылыс ашық, талқылаймын деп, бірдеңелерді айтып шығып едің, шошымалданып жүрсің ғой деймін. Бисмилла деші...
Ыза болғаным соншалық:
- Бисмилла! Бисмилла! Бисмилла! — деп нығарлап үш рет айттым. —
Болды ма? Жоқ, тағы айтайын ба?
- Шыбыным... жалғыздан жалғыз отырып та адам жиналыс өткізе ме
екен? Түн болса, сарылып көп оқисың. Осы сенің ұйқың қанбай жүр ғой деймін?
Мен орнымнан ұшып түрегелдім:
- Айналайын әжетай, барыңызшы. Бөгет жасамаңызшы.
Тартыншақтағанына болмай, әжемді шығарып жібердім де, есікті іліп
алдым.
Кестені толтыр.
Үзіндідегі басты мәселе
Қожаға қалай әсер етті?
Автор бұл үзінді арқылы нені түсіндіргісі кеді?
Қожаның орнында болсаң оқиғадан қандай қорытынды шығарар едің?
Сенің өміріңде ұқсас оқиға болды ма? Болса баяндап жаз.
Сыни хабарлама «Бердібек Соқпақбаев орнында болсам...»
Егер автор орнында болса шығарманы қалай аяқтап, қай тұсын өзгертетіні туралы сыни хабарлама жаз
Таптым-таптым, тап жорға,
Табаны жалпақ боз жорға.
/Түйе/.
Маң-маң басып келеді,
Тапырақтап желеді.
Мойны ұзын, үсті тау,
Ертеден елге бел еді.
/Түйе/.
Кезікті бір жануар,
Үстінде екі тауы бар.
Мойны ұзын, көзі үлкен,
Бұл не,өзің тауып ал?
/Түйе/.
Даусы қоңыр, үні мұң,
Тесіп қойған мұрынын.
/Түйе/.
Дүниеде ақас бар бек жайлаған,
Жанына адам барса ойбайлаған.
Ақастың адам білер мінезі бар,
Мінгесіп екі бала той тойлаған.
/Түйе және оның өркеші/.
Бір тақыт бар дүниеде әркім білер,
Ол тақыт қымбат емес, әркім мінер.
Мінерінде төмендеп келеді екен,
Мінгеннен соң жоғары көтерілер.
/Түйе, оған мінген адам/.
Дүбір-дүбір төртеу,
Есенгелді екеу.
Жағалбайлы жалғыз,
Оның таңы қарбыз.
/Түйенің аяғы, екі құлағы, құйыршығы/.
Төрт кісі төсек сал дейді,
Екі кісі қарауыл қарайды,
Үлкен әйел есік аш дейді,
Кіші әйел төмпештейді.
/Түйе, төрт аяғы, екі өркеші, түйенің құмалақ тастағаны/.
Төсек астында төрт күлше.
/Түйенің төрт табаны/.
Таудан тас домалайды,
Тас бұршақтай сабалайды.
/Түйенің құмалағы/.
Жоғарыдан көп тас домалайды,
Кезектесіп бірін-бірі қуалайды.
/Түйенің құмалағы/.
Шашылды маржан,
Бағасы арзан.
/Құмалақ/.
Апан-апан,
Ескі шапан.
Иір қобыз,
Жарық жұлдыз.
/Түйенің шудасы, мойны,көздері/.
Мамам маң басып барады,
Күлшесі қалып барады.
/Түйенің ізі/.
Екі төлдің атынан
Бір төлдің аты шығады.
/Тайлақ/.
Түбірлі төртеу,
Түймемен бесеу,
Ерубай екеу,
Мамық жалғыз.
/Жылқы/.
Қоян жақты, тақыр жонды,
Төрт тұяқ, екі аяқты, екі қолды.
Салпы ерін, өзі жүйрік,
Кең омырау, жуан құйрық.
/Ат/.
Төрт түп тұт мәуітімен кесіледі,
Үстіне мінген адам есіреді.
Құрдасым, тапқын мұны ойлы көзбен,
Ойласаң тереңірек шешіледі.
/Ат/.
Отырдым мұнан барып оймауылға,
Қлінді екі аяғым байлаулыға.
Қолыма екі қайыс ұстап алып,
Жүргіздім қайда барсам айдауыма.
/Мінген ат/.
Екеуі елеңдеп келеді,
Төртеуі төбелесіп келеді.
/Аттың екі құлағы мен төрт аяғы/.
Ана таумен мына тау соғысып келеді.
/Аттың төрт тұяғы/.
Кішкене ғана тостаған,
Көтеріп қана тастаған.
/Аттың тұяғы/.
Алды қияқ, арты шалғай.
/Аттың жалы/.
Ұштым,ұжмаққа шықтым,
Тептім, терекке шықтым.
/Атқа міну/.
Қарасам, қайдан келдің,
Малы қара сайдан келдің.
/Аттың тезегі/.
Кекендеткен несі екен,
Келіп салған несі екен?
Сорпылдатқан несі екен,
Сорқылдатқан несі екен,
Суырып алған несі екен,
Суы тамған несі екен?
/Желідегі биені емген құлын/.
Төртеу келеді,
Төртеу асылып тұрады,
Екеу жол көрсетеді,
Екеу иттен сақтайды,
Енді біреу артында асылып тұрады.
/Сиыр/.
Екі айнасы бар,
Екі найзасы бар,
Төрт жаптырмағы бар,
Бір шыбыртқысы бар.
/Сиыр/.
Бүкір ағашқа қар жұқпас.
/Сиырдың мүйізі/.
Ел жатса да енекем жатпайды.
/Сиырдың мүйізі/.
Төсек астында төрт бауырсақ .
/Сиырдың желіні/.
Төрт туысқан бір шұңқырға құяды.
/Сиырдың емшегі/.
Арқасы бар, аунамайды,
Аузы бар, күйсемейді.
/Сиыр мен ат/.
Кішкентай ғана бойы бар,
Айналдырып киген тоны бар.
/Қой/.
Төрт тағанды бойы бар,
Момындық дұрыс ойы бар.
Кербезденіп жүрмейді,
Айналдырған тоны бар.
/Қой/.
Азанда кетер ләйлекен,
Кеште келер ләйлекен.
Түрлі-түрлі жібектен,
Түймесі бар ілгектен.
/Қой, ешкі/.
Шапаным да, тоным да,
Арқаның жүр жонында.
Атам соның соңында,
Таяғы бар қолында.
/Қой, қойшы/.
Ашылмаған сандықта,
Пішілмеген құндыз бар.
/Қозы/.
Қайырып басын тастаған,
Қайқайып қойды бастаған.
/Ешкі/.
Асты пышақ, үсті істік,
Өзіне лайықтап киім пішкен,
Секіріп-секіріп түскен.
/Ешкі/.
Төрт аяғы бар,
Басында екі таяғы бар,
Иегінде екі сақалы бар.
/Ешкі/.
Сақалы бар,
Санасы жоқ.
/Ешкі/.