2-тапсырма: «Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» деген халық даналығын ескере отырып, Бауыржан Момышұлының әкесінен алған тәрбиесінің ерекшелігіне тоқталып, өз көзқарастарыңды білдіріңдер. (7-8 сейлем)
Бақытсыз Жамал» романының оқиғасына арқау болған мәселе де осы, ескі әдет ғұрыптың қыспағына түскен қазақ қызының тағдыры еді. Сүйгеніне қосылып, бақытты өмір сүруді армандаған бойжеткеннің бақытқа жету жолындағы акыр күресі мен қиындыққа толы жолы суреттеледі. Шығарманың сол кезеңдегі қазақ даласының шынайы тынысы тіршілігін көрсететін иірімдерден бастап, қазақ қызының тағдырын шешкен әлеуметтік теңсіздік жағдайлары ашық көрсетіледі.
Ал осы романда нақты қандай түйткілді мәселелер көтерілген? Қазақ қызының рухани өміріне қатысты қандай оқиғалар орын алады?
Ескі заманның шырмауында қалған қазақтың көзін осындай қазақ қыздарының алдыға суырылып шығып, өз теңдігін сұрауы ашқандай болады. Алайда бұл шығармада тек қана ата ана қарсылығы емес, сонымен қатар қызды адам емес тауар ретінде көретін, оны қалыңмалға айырбастайтын ашкөз, сараң адамдардың бейнесі де ашылады. Мысалға, туған әкесінің билік үшін қызының өмірін күлге айналдыруы; оның сезімдерімен санаспай, бірін бірі жаралған қос ғашықты айырулы мен опасыздыққа жатқызар едім.
Менің ойымша, Міржақып Дулатов өз туындысында Жамал қыздың тағдыры арқылы, тар заманның шынайы бет бейнесін, халықтың сол кездегі жағдайының бәрін ашып көрсеткендей. Себебі, романда Сәрсенбай мен Жамал арасындағы, юай мен кедей деп бөлінген таптық өкілдердің арасында қарама қайшылықтар мен адамдардыңрузани жағынан емес, байлығына қарап бөлінуі, адами қасиеттерді бағаламауы шынайы көрсетіледі. Сонымен қатар, заманының кесірінен өзгерген әке мінезі осыған дәлел болады. Міржақып оны басында; « Момын, мал баққан кісі» деп суреттесе, бірте бірте ол да байлықтың буына масайрап, тіпті өз қызын табан астына салып, тағдырының күл талқанын шығарған еді.
Қорыта келе, халқының халі үшін ширығып, жан беруге даяр болған қаламгер М.Дулатовтың романында сол уақыттағы қазақ халқының тұрмыс тіршілігі мен салт санасы бір адамның тағдырымен байланыс тапқандай. Жамал қыздың басынан өткен оқиғалары арқылы біз, қазақтың сол кездегі рухани өсу жолы мен кері кеткен замана шындығын анық тани білдік.
2)
Отбасындағы ұл тәрбиесінде әке мен аталардың орны ерекше . Әке отбасы мүшелерінің тірегі , асырап сақтаушысы , қамқоршысы. әкенің мінез-құлқы, өнер-білімі ұл баланың көз алдындағы үлгі өнеге алатын ,соған қарап өсетін нысанасы .Өнегелі ,өнерлі, (сегіз қырлы ,бір сырлы ), намысқор азамат тярбиелеу аталар арманы болған .Ал, аталар жолын қуып ,өнері мен қнегелі ісін жалғастыру жастарға да үлкен сын болып саналған .(әке корген оқ жонар) деген мақал соны меңзейді.
Ағамды шақырмадым.-ағаңды шақырып кел.қонақтарды күтейік-қонақтарды қүт.жазда олар жағажайға барды.-жазда олармен жағажайға бар.тамағыңды же.-тамағыңды жеп ал.ертең біз үйді жинаймыз.-ертең біздер үйді жинап аламыз.оның мекен-жайын жаздыңба? -оның мекен жайын жазып ал.көйлекті жаңа жылға дейін тоқиын.-көйлекті жаңа жылға дейін тоқып қой.мен онда азық-түлік дүкеніне барайын.-мен азық-түлік дүкеніне барып келейін.әуелі етті пісіру керек.-әуелі етті пісір.бауырсақты қалай жасайтын көр.-бауырсақты қалай жасайтын көріп ал. көтер! - ал.
Менің жазғы каникулым өте қызықты өтті. жазғы демалысымды мектеп кезінде қатты күтіп едім, енді міне, сол демалыстың санаулы соңғы күндері өтіп жатыр. алайда, демалысымның тез аяқталғанына жабырқамаймын. себебі, мектептегі достарымды, ұстаздарымды қатты сағындым. каникулымның барлық күні қызықты әрі есте қаларлықтай өтті. әдетте көп демалыс күндерін басқа қалада өткізгенді қалайды. ал, мен демалыс күндерімді ата-анамның қасында өткізгенді қалаймын. себебі, сабақ күндері ата-анама қолұшымды жиі бере бермеймін. өйткені, олар менің сабақты жақсы оқығанымды қалады, басқа нәрсемен айналысып, көңілімнің бөлінуін қаламады. сол үшін демалыс кезінде барынша ата-анама көмектескім келеді. каникулдың ортасында ата-әжем тұратын ауылға барып қайтамын. ол жақ мен үшін тамаша мекен, каникул басталса мені әсте сол жақ тартып тұрады. неге екенін білмеймін? ! ол жаққа барсам, ата-әжемнің ерке немересіне айналған соң шығар. олар өте жақсы , мен барсам бар дәмдісін алдыма қояды. атам маған үнемі дана, ұлы ғұламалар айтқан сөздерді жиі айтып отырады. мен олардың барлыған жадымда сақтауға тырысамын. өйткені, ол сөздер ға дұрыс жол бағыттайтын сөздер. мен үшін ең ашық аспан ата-әжем тұратын ауылдың аспаны. жұлдыздар аспанда саң мыңдап түрлі пішін көрсетіп тұрған секілді. атам екеуіміз жетіқарақшыны санап, ауылдың салқын самалымен ұйықтап, шығыстан атқан күнімен бірге оянамыз. таңғы шайды тәттілеп ішіп, айраннан ұрттап, азаннан кешке дейін ауыл ойнаймын. ауылда менің достарым өте көп, біз түрлі ойын ойнаймыз.
1)
Бақытсыз Жамал» романының оқиғасына арқау болған мәселе де осы, ескі әдет ғұрыптың қыспағына түскен қазақ қызының тағдыры еді. Сүйгеніне қосылып, бақытты өмір сүруді армандаған бойжеткеннің бақытқа жету жолындағы акыр күресі мен қиындыққа толы жолы суреттеледі. Шығарманың сол кезеңдегі қазақ даласының шынайы тынысы тіршілігін көрсететін иірімдерден бастап, қазақ қызының тағдырын шешкен әлеуметтік теңсіздік жағдайлары ашық көрсетіледі.
Ал осы романда нақты қандай түйткілді мәселелер көтерілген? Қазақ қызының рухани өміріне қатысты қандай оқиғалар орын алады?
Ескі заманның шырмауында қалған қазақтың көзін осындай қазақ қыздарының алдыға суырылып шығып, өз теңдігін сұрауы ашқандай болады. Алайда бұл шығармада тек қана ата ана қарсылығы емес, сонымен қатар қызды адам емес тауар ретінде көретін, оны қалыңмалға айырбастайтын ашкөз, сараң адамдардың бейнесі де ашылады. Мысалға, туған әкесінің билік үшін қызының өмірін күлге айналдыруы; оның сезімдерімен санаспай, бірін бірі жаралған қос ғашықты айырулы мен опасыздыққа жатқызар едім.
Менің ойымша, Міржақып Дулатов өз туындысында Жамал қыздың тағдыры арқылы, тар заманның шынайы бет бейнесін, халықтың сол кездегі жағдайының бәрін ашып көрсеткендей. Себебі, романда Сәрсенбай мен Жамал арасындағы, юай мен кедей деп бөлінген таптық өкілдердің арасында қарама қайшылықтар мен адамдардыңрузани жағынан емес, байлығына қарап бөлінуі, адами қасиеттерді бағаламауы шынайы көрсетіледі. Сонымен қатар, заманының кесірінен өзгерген әке мінезі осыған дәлел болады. Міржақып оны басында; « Момын, мал баққан кісі» деп суреттесе, бірте бірте ол да байлықтың буына масайрап, тіпті өз қызын табан астына салып, тағдырының күл талқанын шығарған еді.
Қорыта келе, халқының халі үшін ширығып, жан беруге даяр болған қаламгер М.Дулатовтың романында сол уақыттағы қазақ халқының тұрмыс тіршілігі мен салт санасы бір адамның тағдырымен байланыс тапқандай. Жамал қыздың басынан өткен оқиғалары арқылы біз, қазақтың сол кездегі рухани өсу жолы мен кері кеткен замана шындығын анық тани білдік.
2)
Отбасындағы ұл тәрбиесінде әке мен аталардың орны ерекше . Әке отбасы мүшелерінің тірегі , асырап сақтаушысы , қамқоршысы. әкенің мінез-құлқы, өнер-білімі ұл баланың көз алдындағы үлгі өнеге алатын ,соған қарап өсетін нысанасы .Өнегелі ,өнерлі, (сегіз қырлы ,бір сырлы ), намысқор азамат тярбиелеу аталар арманы болған .Ал, аталар жолын қуып ,өнері мен қнегелі ісін жалғастыру жастарға да үлкен сын болып саналған .(әке корген оқ жонар) деген мақал соны меңзейді.
Объяснение: