Тапсырманы мұқият оқып, орында Сыни хабарлама – субъективтік сыни көзқараспен шығарманы талдау. Оқырманға шығарма туралы ақпарат ұсыну мақсатында жазылады. І немесе ІІІ жақта, өткен немесе осы шақта жазуға болады. Хроникалық реттілікте жазыла бермесе де, адамның тәжірибесі мен ойына сүйенеді.
Шығармада көтерілген мәселенің әлеуметтік рөлі туралы сыни хабарлама жасау:
• шығарманың мазмұнына қысқаша сипаттама бер;
• әлеуметтік мәселені талқыла;
• шығармадан дәлел келтір. Автор ұстанымын, өз ұстанымын дәлелде, т.б. үзінділерді қолдан.
Қалқаман Әбдіқадыров «Қажымұқан» үзінді
Қазан қаласына жақындап барып, кiшкене станция-дан түскен қойлар Қабанкөлiне таянып барып, орманның алаңына қос тiгiп, жетiге жақын аялдап қалды. Мұқан түсетiн жерге жеткенше екi вагондағы қойға күтушi болып күн тəулiгiне бiр сомнан жалданып едi, мерзiмдi жерге жетiп түскен соң босап, қос бағушы болып қалды. Қазанның қонақ үйiнiң бiрiнде жатқан кожайынға жолыққалы кеткен шаруа бөлiмiн басқарушы екi күннен кейiн келiп, түнгi күзетке кiсiлерiн қойып, таулы жердiң түнгi салқыны бой тоңазытқан соң, маздата от жағылды. Аспалы қазан, дəу шəйнек мосыға асылып, отты айнала отырған кiсiлер əңгiмеге кiрiстi.
– Немене, осы жерден үй салғыларың келген бе? Мұншалық жуан қарағайды қалай жеткiздiңдер бұл жерге? – дедi басқарушы.
– Миша барда ағаш жеткiзу қиын ба, қураған ағаштарды тамырымен, жерiмен қопарып, жұлып əкеле бердi. Мен қой демегенде, бұл жердiң қу ағашын осы араға түгел үйiп алатын түрi бар едi.
– Əй, мұнша ағашты үйiп, Қазаннан там салып алғалы жүрсiң бе? Мұнда тегiн жатқан ағаш жоқ, бұл күнде қоянның құлағындай да жер бос қалмаған! Бəрiнiң қожасы бар. Егер орманшы көрсе айып салып, қалтаңдағы барыңды қағып алар.
– Ондайын бай төлемей ме?
– Бай қайдан төлесiн, шығыны көбейiп кеттi, – деп қойдың жайылымына билет алатын ақша берген жоқ. Сен жойқын күшiңдi бойыңа сиғыза алмай, Қазанның ағашымен ойнап жүрсiң. – Осыны бай Орынборға жеткiзiп салам деген уəдесiн орындар ма екен?
– Мəссаған... бөгде шығынға бай жуи ма? Көбiңнiң вагон есiгiн ашуға құдiреттерiң жоқ. Келгенше ауыр жұмыстың бəрiн осы атқарды. Қой вагоннан түскеннен бастап, мұның күндiк ақысына ақша төлеме дедi. Онан берi бес күн өттi. Мұның еңбегiн жеген кiсi оңа ма. Жолдағысына қосымша, үш күнге ақша төлеуге əзер көндiрдiм.
– Сен Орынборға апаруды айтасың, қожайын қонақ үйде жатқан татар саудагерiне мақтап, жол шығынын алып, мұны сатып жiбергiсi бар. Бiрақ Қазан саудагерi Пресняковқа құйрығын оңай ұстататын емес.
– Сенiң малайың Хазрет Ғали болса көрейiк. Егер айтқаның рас болса, онымен де пайда табатын iс бар. Қабанкөл мейрамында ақша тiгiп күресетiн күрес болады.
