Шәкәрім шығармашылығы ауқымының кеңдігімен ерекшеленеді, ол үшін қуаныштың себептері де, терең трагизм де тән. Ақын өмірдің шынайы суреттерін, туған табиғатының сұлулығын жырлады, 19 ғасырдың аяғы — 20 ғасырдың басындағы қазақ болмысының оқиғалары мен құбылыстарына қызу үн қосты.
Шәкәрім бай әдеби мұра қалдырды. Тірегі туындылар 1878 бойынша 1904 жылдары шықты жекелеген кітаптар. Сонымен қатар, ол 20-дан астам ән шығарды. Ол өлеңдердің де, музыканың да авторы.
Шәкәрім қазан айына дейінгі қазақ әдебиетінің ең танымал авторларының бірі болды. Оның 1912 жылы Семейде үш кітаппен жарық көрген "Қазақ айнасы" (Қазақ айнасы) жинағы," Қалқаман-Мамыр "және" Еңлік-Кебек "поэмалары өшпес даңқ әкелді және оның қазақ әдебиеті тарихындағы орнын анықтады. Бұдан басқа Шәкәрім "Лейли мен Меджнун", "Нартайлақ пен Айсұлу", "Қодардың өлімі", "Дума", "ұмытылған өмір" поэмаларын, "Әділ мен Мария" романын, "раушан бағы" әңгімелер жинағын (Байшешек бақшасы), көптеген ертегілер, афоризмдер, жұмбақтар, Философиялық лирика және т. б. шығармалар жазды. Шәкәрім әлем әдебиетінің сюжеттеріне де тоқталды. Ол Американдық жазушы Г.Бичер-Стоудың әйгілі романын, Лев Толстойдың әңгімелерін, А. С. Пушкиннің "Дубровский" және "боран" шығармаларын поэтикалық аудармада аударған.
Ертеде адамдар ат жеккен күймемен жердің тегіс жерлерімен баяу жүретін еді. Келе-келе жолдың қажеттігі туды. Бірте-бірте ат арбалар, түрлі көліктер жолда араласып жүретін болды. Серуен-саяхат көбейді.
Саяхат жасауды ұнататын орыс патшасы Петр І кезінде жолдың түйіскен жерлеріне ағаштан баған орнатып қоятын болған. 1817 жылдан бастап ағаш бағандар арақашықтықты өлшейтін бағаналармен алмастырылған. Қала тұрғындары көбейген сайын олардың жүріп-тұруы қиындай бастады. Ат арбамен жүрудің өзі де күрделене бастаған.
Ертеректе ат жегілген күймелердің ат айдаушылары арасында жүру тәртібін бұзатындар болыпты. Соған қарай, ат айдаушыларға тыйым салатын жарлықтар да шыққан көрінеді. 1742 жылы дәл сондай жарлық шығып, ат айдаушылардың өрескел тәртіп бұзушыларын полицейлер арқылы жазаға тарту туралы жарлық та шығыпты.
1812 жылы Ресейде тұңғыш рет оң жақ қапталмен жүру тәртібі енгізіліпті және жылдам жүрушілерге шектеу қойылып, экипаждардың жүріс-тұрысын реттеуге алғашқы қадамдар жасалыпты. Арада жылдар жылжып өте береді. Жол бойында автокөліктер жүре бастайды.
А. Ахметов