Апорт — алманың ірі, әрі құнды түрі. Салқындау, бірақ ұзақ емес қысы бар, ал жазы жылы немесе ыстық болатын оңтүстіктіктің орта белдеуінде (Солтүстік Кавказ, Іле Алатауы) кең тараған. Апорттың қабығы тығыз, сары немесе жасыл-сары қызыл-қоңыр мөрімен болады; ішкі жағы (еті) сусымалылығымен, нәзік дәмімен ерекшеленеді. Апорт — кеш пісетін түрге жатады, қыркүйек айларында ғана пісіп жетіледі. Кеш піскендіктен қыста жақсы сақталады. Ең танымал апорт бақтары Алматы сыртында орналасқан (мысалы, Бесқайнар ауылдық аймағы). КСРО кезінде Алматы қаласының рәмізіне де айналған.
Бүгінгі күні апорт нарықтан жоғалған, себебі апорт өсірілген жерлер жекешендіріліп алма ағаш орнын басқа нысандар ауыстырған (құрылыс т.б.), сонымен қатар ағаштар ескіріп жаңа алма-ағаш отырғызылмайды, Алматы облысының әлсіз газдандырылғанын еске алсақ, жергілікті тұрғындар да оны кесіп қыстан аман шығатыны сөзсіз. 70-жылдарғы санақ бойынша, Қазақстанда 3851193 түп апорт ағашы болса, оның 80 пайызын құрайтын 3036346 түп Алматыда өсiрiлген екен. Бұдан кейiнгi санақтар көңiлге кiрбiң ұялатады. Мәселен, 1984 жылы Қазақстанда 1965795 түп апорт алма болып, Алматыда оның 1418988-i өсiрiлiптi. Ал бұдан соңғы мәлiметтер тiптi майдаланып кеткен1865 жылы Воронежск губерниясының тұрғыны Е. Редько апорт алма ағашын Верный округінде (Болашақтағы- Алматы) өсірген. Оны Сиверс алмасымен будандастырғаннан кейін ол өте атақты болды. 1914 жылы бақ шаруашылығының бас инспекторы С. Перковский былай деген екен; "Верный қаласының көркі ретінде апорт алмасы мен орман сұлуының алмұрты атты жемістерді қабыл алуға болады. Редько өз Отанынан апорт алмасын әкеліп, Верныйдың қолайлы жері арқылы әлемге танылды. Ол басында апорт алмасын бақшасында, тек сосын ғана Колпаков атты генералдың бұйрығымен қалаға апорт алмасының ағаштарын еккен. Редьконың апорты арқылы Верный жемісті қала атағына ие болды."
ХХ ғасырдың басында апорт Ресейдің орталығында танымал болды. Орталықтың жірмеңкелері мен базарларында өте атақты болды. 1900 жылы Парижда апорт Верный уездінің үздік туындысы ретінде қарастырылып, үздік орынға йе болған. 1908 жылы Германияда өткен Мангейм көрмесінде мамандардың үздік бағасына қол жетті..
Салыстырмалы қозғалыс — нүктенің (немесе дененің) шартты түрде жылжымайтын деп алынған Oxyz санақ жүйесіне қатысты орын ауыстыратын жылжымалы Oxyz санақ жүйесімен салыстырғандағы қозғалысы. Салыстырмалы қозғалыстағы нүктенің жылдамдығы салыстырмалы жылдамдық (сал.), ал үдеуі салыстырмалы үдеу (сал.) деп аталады. Жылжымалы санақ жүйесіндегі барлық нүктелердің жылжымайтын санақ жүйесіне қатысты қозғалысы бұл жағдайда тасымал қозғалыс деп, ал берілген уақыт мезетінде қозғалған нүктемен беттесетін жылжымалы жүйе нүктесінің жылдамдығы мен үдеуі тасымал жылдамдық (тас.) және тасымал үдеу (тас.) деп аталады. Ақырында нүктенің (дененің) жылжымайтын санақ жүйесіне қатысты қозғалысы күрделі немесе абсолют қозғалыс деп, ал бұл қозғалыстың жылдамдығы мен үдеуі абсолюттік жылдамдық (абс.) және абсолюттік үдеу (абс.) деп аталады. Мысалы, егер кемемен жылжымалы санақ жүйесін, жағамен жылжымайтын санақ жүйесін байланыстырсақ, онда кеме палубасында домалаған шариктің палубаға қатысты қозғалысы салыстырмалы қозғалыс, ал жағаға қатысты қозғалысы абсолют қозғалыс болып табылады. Шариктің бірінші қозғалыстағы жылдамдығы мен үдеуі сәйкесінше сал. және сал., ал екінші қозғалыста абс. және абс.. Жағаға қатысты бұл кеменің қозғалысы шарик үшін тасымал қозғалыс, ал берілген уақыт мезетінде шарик жанасып тұрған палуба нүктесінің жылдамдығы мен үдеуі сал. және тас. болады (шарик нүкте ретінде қарастырылады). Сәйкес жылдамдықтар мен үдеулер арасындағы байланыс классикалық механикада мына теңдіктермен беріледі: абс.=сал.+сал. абс.=сал.+тас.+кор. 1) мұндағы кор. — Кориолис үдеуі. Бұл формула кинетикада нүктелер мен денелер қозғалысын зерттеу кезінде кеңінен қолданылады. Динамикада салыстырмалы қозғалыс деп Ньютон механикасының заңдары орындалмайтын бейинерциялық санақ жүйесіне қатысты қозғалысты айтады.
Объяснение: