М
Молодежь
К
Компьютеры-и-электроника
Д
Дом-и-сад
С
Стиль-и-уход-за-собой
П
Праздники-и-традиции
Т
Транспорт
П
Путешествия
С
Семейная-жизнь
Ф
Философия-и-религия
Б
Без категории
М
Мир-работы
Х
Хобби-и-рукоделие
И
Искусство-и-развлечения
В
Взаимоотношения
З
Здоровье
К
Кулинария-и-гостеприимство
Ф
Финансы-и-бизнес
П
Питомцы-и-животные
О
Образование
О
Образование-и-коммуникации
LYUBASHA83
LYUBASHA83
07.06.2023 12:21 •  Қазақ тiлi

1-тапсырма. Мәтінді оқып, ат қойыңыз, негізгі ойды анықтаңыз. Төрт түлік – түйе, жылқы, сиыр және қой-ешкі малдары. Жұп, аша, айыр тұяқты
және тақ, тік тұяқты болып бөлінгенімен, олардың бәрін қосып халық «аяқты мал» деп
атайды. Малдың шығу тегі туралы қызықты аңыз көп. Солардың біріне құлақ ассақ түйе –
сордан (сортаң, ащы шөпке әуестігі, шөлге шыдамдылығы ескерілсе керек), жылқы –
желден (желден жүйрік), сиыр – судан (сулы-нулы қонысқа үйір), қой – пейіштен (жуас,
момын, шаруаға қолайлы), ешкі – тастан (тау-тасқа секірген жеңіл мінезді) жаратылыпты-
мыс.
Текті мал – киелі де. Халық аңызында төрт түлікті көлденең кесірден, ауру-
кеселдерден сақтайтын, өсіп-өнуін жебеп-жебелейтін қамқоршы пірлер бар. Олар: түйенің
пірі – Ойсылқара, жылқының пірі – Қамбар ата (Жылқышы ата), сиырдың пірі – Зеңгі
баба, қойдың пірі – Шопан ата, ешкінің пірі – Шекшек (Сексек) ата. Балық пен егін де
атасыз емес. Балықтың пірі – Қарабай, егін атасы – Дихан баба.
Сан ғасыр көшпенді дәуірде тұрмыс – тіршілігі тікелей мал шаруашылығына
байланысты өткен қазақ халқы төрт түліктің сыр-сипатын, қадір-қасиетін жете біліп,
ерекше қастерлеген, малды былапыт сөздер айтып балағаттамаған, теппеген, басына
ұрмаған, сылап-сипап баққан. Жаман ырымға жорып, малды санатпаған. Түйені келеге,
жылқыны үйірге, сиырды табынға, қой мен ешкіні отарға топтастырып (әрқайсындағы мал
саны белгілі), әр түліктің жалпы санын содан есептеп шығарған. Малдың шаруашылыққа
қажетті өнімдік, күш-көліктік, тағы басқа қасиеттерін жетілдіру мақсатында үзбей, бір
ізділікпен сұрыптау (селекция) жүргізіп, көрікті, сұлу, әсем асыл тұқымды өсірумен
шұғылданған. Әсіресе, төл басына (алғашқы төлге) айрықша мән берген.
Қазақ халқы малды аса жоғары бағалаған. Түйені – байлық, салтанат, жылқыны –
сәндік, мақтан, сиырды – ақтық, қанағат, қойды – қазына, мырзалық санаған. Бауыр еті
балаларын құлшына сүйіп, өбектеген аналардың біздің халыққа тән жан тебірентер
«Айналайынына» жалғастырып, төрт түлік төлдерінің атауымен «Ботам, құлыным, қозым,
қошақаным» деп сүйсінуінде филисофиялық терең мағына жатса керек.
Қазіргі өркениетті заманда ертедегі ата кәсібіміз – мал шаруашылығы ел
экономикасының кейінгі сапына ығысқанмен, тарихи, тұрмыстық және шаруашылық мәні
жойылмақ емес. Сондықтан «Құланның құлағына ойнаған» малжалды қазақ ұрпағына
төрт түліктің тұқымдық жүйесінен өрбитін атауларын біліп, жадына сақтағына абзал.
Мәтіннің тақырыбы: (1)
Мәтіннің негізгі ойы:

(1)
2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз.
Төрт түлік малдың бәрін қосып қазақ халқы қандай мал деп атайды?

(1)
Қазақ халқы неге жорып малды санатпаған?

👇
Открыть все ответы
Ответ:
pineapplenastya1
pineapplenastya1
07.06.2023

Көне түркі жазулары (басқаша Орхон-Енесей жазулары) — б.з. V ғ. — б.з. Xғғ аралығындағы түркі тайпаларының тасқа қашап жазған жазбалары.

Орхондағы Күлтегін ескерткіші - Орхон мұражайы, Хархорин, Моңғолия

Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.

Объяснение:

наверное

4,6(96 оценок)
Ответ:
alenashumaher
alenashumaher
07.06.2023

Жаз - менің ең сүйікті мезгілім. Ақыры сыздар бітеді және демалыстар басталады. Жаздыгүні шаттану болады күн және жылы күндерге, алыс сапарға және жорықтарға деген бар-. Жаздыгүні табиғат айрықша тамаша - жасыл жапырақтармен орман айғайлайды, жидектер үлгереді, ең тамаша гүлдер гүлденеді. Болады ша абат шалғындарға ұзақ-сүре қыдыр- және абжауқын белоголовые түймедағыларға деген тамашала- немесе тоқы- гүлтәждер бақ-бақтардан. Орманның ымыртына деген соғу сүйкімді және күндізгі аптаптан деген бой тасалат-. Ал назар аударылу егер мұқият, сол сыйлықпен үшін орманның серуенінің қоңыр берік боровики және асқақ қызылсаңырауқұлақтар болады. Және ғана жаздыгүні өзен және көлдер тіріледі. Су оларда жылы болады және жағада томпию егер, қарау болады, как над өзінің басының қайтпас стрекозы ұшады, ал суда томпылдақтың малектері снуют. Баста жағада көл ақырын және абыржымастан - олай суға деген қарау жөн және тамашала- жайма-шуақ бликами онда. Ал кейін бір мен достармен ұзақ жүз- және пирстан деген сүңгі-. Жаз - сапарлар үшін ең алды уақыт. Арада

4,6(36 оценок)
Это интересно:
Новые ответы от MOGZ: Қазақ тiлi
logo
Вход Регистрация
Что ты хочешь узнать?
Спроси Mozg
Открыть лучший ответ