C) Мен мектепке келемін. B) Мен таңға дейін отырдым. С) Олардың әндерін бәріміз тындаймыз.
Д) Ол оқып жүр.
Сөйлем
2-нұсқа.
1. Толымсыз сөйлемді табыңыз.
А) Мен спорт клубына барамын.
2. Сөйлемді толықтырыңыз, мұғалім бізбен сөйлес... тұр.
2. Men EMen .
А) - кісі B) -мен
С) –ге д)-in E) үшін
3. Жалаң сөйлемді көрсетіңіз.
А) Оның музыкалық мәдениеті өте бай.
E) Олар қаржыны да мол табады.
4. Сөйлемді аяқтаңыз. Көктемнің алғашқы гүлі -... .
А) Қалампыр. B) Раушан. С) Көкнәр. Д) Бәйшешек. Е) Қызгалдак.
5. Сөйлем ішінен жалаң сөйлемді табыңыз.
А) Еліміз Елтаңбасымен еңселі.
Д) Елдіктің белгісі іспетті.
B) Айту-менің парызым. С) Халық бар жерде – тіл де бар.
E) Зерттеулер бар.
6. Жайылма сөйлемді табыңыз.
A) Токтар Әубәкіров-гарышкер. В) Мұқанов Мұрат-құрылысшы. С) Жетісу жер жаннаты.
Д) Ол-шындық.
7. Құрамына қарай жай сөйлем түрлерінің жалпы санын көрсетіңіз.
E) Әр халықтың тарихында ерекше қадірлі жерлер бар.
А) 7
В) 3 C) 2 Д) 5 E) 9
8. Бұйрықты сөйлемді көрсетіңіз.
A) Теңге үнемді сүйеді.
В) Ақша-халық байлығы. C) Тиыннан теңге құралады.
Д) Теңге ұлттық-валюта. Е) Ақшаны үнемдей біл.
9. Сөйлемді аяқтаңыз: Балалар қыста шанамен ... .
А) Сүйрейді. В) Сырғанайды. С) Отырады. Д) Секіреді. Е) Тұрады.
10. Атаулы сөйлемді табыңыз.
А) Аппақ қар. В) Олар кешігіп келді. С) Оқушылар үйге келді. Д) Мен әлі отырмын.
E) Сабақ басталды.
11. Айтылу мақсатына қарай сөйлем түрін атаңыз.
А) Сұраулы.
В) Толымды. С) Атаулы. Д) Жақты. Е) Толымсыз.
12.Сөйлемді толықтырыңыз.
Наурыз мейрамында әрбір үйге ... келеді деген сенім бар.
А) Аяз ата. В) Мұғалім. С) Қыдыр ата. Д) Қонақ. Е) Қарша қыз,
13.Жайылма сөйлемнің құрамын анықтаңыз.
А) Тұрлаулы мүшелер, тұрлаусыз мүшелер. В) Толықтауыш, пысықтауыш. С) Бастауыш, анықтауыш. Д
Анықтауыш, баяндауыш. Е) Тұрлаулы мүшелер,
14. Сұраулы сөйлемді көрсетіңіз.
А) Ол кеш келді. В) Мектебің қайда орналасқан? С) Туған жер қандай байтақ. Д) Асқар бүгін ерте келді. Е)
Ауылға ертең барамын.
15. Берілген сөйлемді дұрыс аяқтаңыз. 25 қазан -
А) Ынтымақ күні. В) Конституция күні. С) Тәуелсіздік күні. Д) Республика күні. Е) Жеңіс күні.
16. Жақты сөйлемді табыңыз.
А) Жұмысты тез орындағымыз келеді. В) Оның Астанада оқығысы келеді. С) Ертең сабаққа барғысы келмейді
Д) Қазақстан жылдам дамыды. Е) Қыс мезгілі,
17. Айтылу мақсатына қарай сөйлем түрін анықтаңыз.
E) Толымды.
А) Жалаң. B) Хабарлы. С) Атаулы. Д) Жақты.
аңыз. Мен бүгін мектепке келдім.
M Курмалас сөйлем. Е) Сұраулы сөйлем.
Адам жанын түсіне білу, оны зерттей білу- үлкен өнер.
З. Фрейд
«Армансыз адам- қанатсыз құспен тең» -дегендей, оқушылар мектеп бітірген соң, өзі армандаған бір мамандықтың иесі болады. Жас жеткіншектер мамандық таңдауда қателеспеуі керек. Мамандықты дұрыс таңдай білген адам: «Мамандығым – мақтанышым»- дей отыра, сол мамандықтың қыры мен сырын меңгеріп, шыңына жете білу керек. Мамандық- жай күнелту, ақша табу емес. Әр адам өз мамандығына рухани күш алып, еңбектің рахатын көреді. Адам атақ-абыройға кенеледі. Кез келген адамнан шеберлікті, қажымас қайратты, еңбектенуді керек етеді. «Ұялмаған әнші болады; Ерінбеген етікші болады»,- деген халқымыздың даналық сөзі бар. Тіпті етікші болсаң да, өз ісіңнің шебері бол.
Міне, осынау ХХІ ғасыр дәуірінде қым-қуыт, адамы мен заманы көптеген өзгерістерге тап болған кезеңде психолог мамандығы қажет.Мектеп психологы, ең алдымен адамның ішкі жан дүниесін зерттейтін маман. Сол ортаға жақсы ахуал туғызып, күйзеліске ұшыраған адамдарға дұрыс бағыт-бағдар беріп, жол көрсету. Психолог адамның сырласы, адам жанының елшісі.
Ата –баба дәстүрінен бастау алған жан-жарастығы мен жайсандығын әрі қарай жалғастыру, жас ұрпақ санасына қалыптастыру үшін ақын Шәкәрім сөзімен айтсақ, ар ғылымы мен ішкі жан сыры іліміне ерекше көңіл бөлінуі керек. Мектеп ұжымдарының зор табыстарға жетіп, береке бірліктерінің мықты болуына, оқушыларының сапалы білім алып, саналы тәрбиеде болуына мектеп психологтарының үлесі бар деп есептейміз. Еліміз егемендік алғаннан бері оқу тәрбие саласында көптеген өзгерістер енгізілді. Солардың бірі – өсіп келе жатқан жас ұрпақтарға дұрыс негіздерін беру және олардың психологиялық тұрғыда қалыптасу мәселесі де көрнекті орында тұр. Әрбір оқушыны жеке тұлға деп танып, ғылыми, рухани мұраларды игерген, шығармашылық ой-өрісі бар, компютерлік сауаттылығы мен ақпараттың мәдениеті қалыптасқан жастарды тәрбиелеу бүгінгі күннің ең негізгі мақсаттарының бірі.
Халқымыз қашаннан еркіндікті аңсаған, ой еркіндігі бар, адал, арлы халық. «Басымнан дұшпан сөзін асырмаймын, дұшпан сөзі басымнан асып кетсе сен түгіл ханыңа да бас ұрмаймын» деген. Осында ұлт болашағы – балаларын да отбасында адалдыққа, еңбексүйгіштікке, батырлыққа, бауырмалдылыққа, береке , бірлікке тәрбиелеген, «баланы жастан» деген даналық сөзі бар.
«Балаларға оқу-білім берілсін. Сонымен қатар сұлу мінез, әртүрлі өнермен өрілсін»,- деп Жүсіп Баласағұн айтқандай, тәуелсіз мемлекетіміздің тізгінін ұстайтын азаматтарды тәрбиелеуде ғасырлар бойы пайдаланып келе жатқан халықтың салт-дәстүр мен ұлттық тәрбие бүгінгі күнде де оқу - тәрбие саласында тиімді қолданылуда. Елбасымыз Назарбаев : «Рухы биік халықтың іргесі де берік, әлеуметі де қуатты , ынтымағы жарасты болады деп есептеймін. Өйткені ұлт тәрбиесі ұлттық рухпен тікелей байланысты екені хақ»,- деген.
Ерте замандарда халқымыз балаларын дәстүр бойынша дуалы ауыз би шешендер мен көсемдердің, даналардың қасына отырғызып, сөздерін тыңдатқан. Бұл дана адамдардың жақсы қасиеттері жұғысты болсын деген ниеттен туған. Қазіргі таңда жас жеткіншектерге ұлттық тәлім берудің этнопсихологияның маңызы зор.
Халық ауыз әдебиеті этнопсихологиямен өте тығыз байланыста. Дана Абай, ақындар Шәкәрім, Жүсіпбек, Мағжан, т.б. шығармаларынан байқауға болады. Әсіресе, Абайдың өлеңдеріндегі, қара сөздеріндегі даналық, қанатты сөздерді көп қолданылады. Мысалы, Абай психолог ақын ретінде қазіргі түсінік бойынша, жан деп адамның рухани күшін айтқан. Адамның білсем, үйренсем деген ой, сезім, тілек мүдделерін өсіру қажет, сол жолда қажымай, талмай еңбек ету керектігін түсіндіреді.
Бүгінгі біздің қоғамда жаһандану үрдісімен келген қиыншылықтар көбейіп жатыр. Көгілдір экранды жаулап шетелдік фильмдер, түрлі діни бірлестіктер шетелдік арзанқол музыкасы т.б. жастарымызды улап жатқаны жасырын емес.