2. Мәтінді оқы. Талап
Кеше мәшинемен аулаға теңіздің ақ қиыршық құмы
төгілді. Қатар-қатар үйілген төмпешік құм жоталанып жа-
тыр. Балалар кешеден бері мәз-мейрам. Шымыр денелі,
кішкентай Нұрталап. Таудай құмның бауырын-
да екі ғарыш кемесі тұр. Біреуінде «Сұңқар», екіншісінде
«Аққу» деген жазу бар. Кемелердің бүйірлері күнге да
ғылысып, жарқ-жұрқ етеді.
- Нұрталап Қаматов қайсың?
деп сұрады арнаулы ба-
қылау аппаратында отырған Задагүл.
– Мен!.. – деді үстіне ғарышкер киімін киген өткір көзді
қара бала.
Дәрігер ғарышкердің жүрегін тыңдап, тынысын байқады.
Сонан соң ауланың ортасындағы өткеншекке айналдырып
сынады. Нұрталап сыннан бөгетсіз өтті.
- Жарайсың!.. – деді Задагүл. - Қандай қиыншылык
болса да, төтеп бере аласың.
Нұрталап дәрігердің ақыл-кеңесіне дән риза. Екі езуі екі
құлағында. Масаттанып тұр. Достарымен қоштасқан соң
ғарыш кемесіне мінуге оңтайланып еді, «Нұрталац!» деген
дауыс естілді.
Ол жалт бұрылып:
– Ау! Мен мұндамын! – деді.
Апасы балконнан қарап тұр екен.
Мектепке баратын уақытың болып қалды. Үйге кір.
Жуын. Тамақтан. Бол, тезірек!
Нұрталап шешесінің шақырғанына қынжылып, қабақ
шытты. Мұны байқаған Задагүл:
— Жарайды, бүгін демал! Ертең міндетті түрде ұшасың!
деді.
Нұрталаптың жүзінен қуаныш сәулесі жарқ ете қалды.
Сағындық Турдалиев
• Мәтінге жоспар құрып, мазмұндама жаз.
Табиғат - тіршілік көзі. Оның әрбір әсері адам өмірінде үлкен роль атқарады. Аяулы табиғатсыз осы ғаламда өмір сүру, тіршілік ету мүмкін емес еді. Жыл мезгілдерінің өзгеруі де, табиғатты одан әрі әсерлейді. Әр жыл мезгілі әр қилы. Төрт жыл мезгілі бізге төрт түрлі ғажайып күйін сыйлайды. Таудан сарқырап аққан өзеннің айналасында өксіген оттай жанған жануарларды көрудің өзі керемет көрініс емес пе?! Бау - бақшада өскен жеміс - жидектердің иісі мұрын жарады. Жайқалып өскен түрлі гүлдер көзге өз кереметтігін сыйға тартады. Аспаннан күннің көзі түскенде, жердің жүзі қуана қыбырлайды. Көлдер қойнын ашса, қаңқылдап оған құстар қонар.
Табиғат жайлы өнегелі сөздер, мақалдар мен өлең - жырлар да аз емес. Оның керемет әсемдігін жырлаған, суреттеп жазған ақындар баршылық. Табиғат көркемдігін өз өлең - шумақтарында жырлаған ақындардың қатарында Абай Құнанбайұлы («Жаз!, «Күз», «Қыс»), Сұлтанмахмұт Торайғыров («Шілде»), Қасым Аманжолов («Дауыл»), Ыбырай Алтынсарин («Өзен») сияқты ақындарды атауға болады.