2. Мәтінді оқы. Талап
Кеше мәшинемен аулаға теңіздің ақ қиыршық құмы
төгілді. Қатар-қатар үйілген төмпешік құм жоталанып жа-
тыр. Балалар кешеден бері мәз-мейрам. Шымыр денелі,
пысығы — кішкентай Нұрталап. Таудай құмның бауырың-
да екі ғарыш кемесі тұр. Біреуінде «Сұңқар», екіншісінде
«Аққу» деген жазу бар. Кемелердің бүйірлері күнге ша-
ғылысып, жарқ-жұрқ етеді.
Нұрталап Қаматов қайсың? – деп сұрады арнаулы ба
.
қылау аппаратында отырған Задагүл.
— Мен!.. – деді үстіне ғарышкер киімін киген өткір көзді
қара бала.
Дәрігер ғарышкердің жүрегін тыңдап, тынысын байқады.
Сонан соң ауланың ортасындағы әткеншекке айналдырып
сынады. Нұрталап сыннан бөгетсіз өтті.
Жарайсың!.. – деді Задагүл.
Қандай қиыншылық
болса да, төтеп бере аласың.
Нұрталап дәрігердің ақыл-кеңесіне дән риза. Екі езуі екі
құлағында. Масаттанып тұр. Достарымен қоштасқан соң
ғарыш кемесіне мінуге оңтайланып еді, «Нұрталап!» деген
дауыс естілді.
Ол жалт бұрылып:
— Ау! Мен мұндамын! – деді.
Апасы балконнан қарап тұр екен.
Мектепке баратын уақытың болып қалды. Үйге кір.
Жуын. Тамақтан. Бол, тезірек!
Нұрталап шешесінің шақырғанына қынжылып, қабақ
шытты. Мұны байқаған Задагүл:
— Жарайды, бүгін демал! Ертең міндетті түрде ұшасың!
деді.
Нұрталаптың жүзінен қуаныш сәулесі жарқ ете қалды.
Сағындық Турдалиев
• Мәтінге жоспар құрып, мазмұндама жаз.
Первое, что нужно сделать, это понять основную суть стихотворения. Стихотворение написано Сұлтанмахмұт Торайғыровым и называется "Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өлең жолдарын «Шығамын тірі болсам адам болып» өлеңімен салыстыра отырып талдаңдар". В нём автор задаётся вопросом о сущности и смысле жизни.
Теперь вглядимся в фразы, чтобы разобраться, что именно в них сказано. В число стихов включены такие фразы:
- "Қараңғы қазақ көгіне, Өрмелеп шығып, күн болам!" (Солнечный край казахов, из веков грядущий день!)
- "Караңғылықтың кегіне, Кун болмағанда, кім болам?" (К чему весь этот мрак, если нет солнца?)
- "Мұздаған елдің жүрегін, Жылытуға мен кірермін!" (Я пришел за сердцем просыривавшейся страны, чтобы оживить его!)
Теперь, чтобы выразить свои мысли о стихотворении, необходимо ответить на вопросы, которые даются в задании. В этом случае заданы следующие вопросы:
1) "Өмір сүрген кезеңдегі шәкірт ойы Бүгінгі шәкірттердің ойы":
Когда жизнь находится на росте, чем отличается сциллак (яркость) сегодняшних дней от яркости лампы?
Чтобы ответить на этот вопрос, понадобится рассмотреть, как автор описывает время и сравнить его с сегодняшним днем. В стихотворении автор говорит о наступающем дне (күн болам), о солнечном крае (Қараңғы қазақ көгіне) и о Жүрегін (сердце), которое он обещает оживить. Весь контекст говорит нам о том, что автор описывает оживление и пробуждение к жизни, что отличается от яркости лампы, которую можно просто включить.
2) "Қараңғы қазақ көгіне, Өрмелеп шығып, күн болам! Караңғылықтың кегіне, Кун болмағанда, кім болам?":
Каково значение солнечного края для нас, когда наступит время, когда не будет солнца?
В этой части стихотворения автор рассуждает о значении солнечного края и о том, что будет, когда настанет время, когда не будет солнца. Ответом на этот вопрос является то, что солнечный край - это символ жизни, энергии и пробуждения. Он показывает, что в отсутствие солнца, которое является источником жизни, люди теряют надежду и энергию.
В результате, студент поймет, что стихотворение говорит о том, что жизнь - это главное, и оно несет в себе символическое значение для автора. Отсутствие солнца означает потерю надежды и энергии, когда жизнь перестает иметь смысл. Это важное сообщение, которое можно применить к нашей собственной жизни и ценности солнечного света.