Question

Мәтіндерді оқып, төмендегі тапсырмаларды орыңдаңыз 1-мәтін.

«Александрия кітапханасы өртенген 391 жылдан 1220 жылға дейін 830 жыл Отырар кітапханасы әлемдегі ең үлкен кітапхана болған» деп қорытындылайды профессор Еренғайып Омаров. Өкінішке қарай, даңқты бабаларымыздың мыңдаған жылдың тарихымен, ғылым, білім, өнердегі жетістіктерінінің алтын қоры сақталған осы кітапхана түгі қалмай жойылып кетіпті. Жер түбіндегі мысырлық ғалым Птоломей болмаса бізде ондай кітапхана болғанын білмес те едік. Осы кітапханадан білім алған, бүкіл әлем мойындаған Әбу-Нәсір әл-Фараби туралы деректерді де тек соңғы кезде алыс шетел деректерінен табылды. Отырардын өзінде әл-Фарабиден де білімі жоғары, оған білім үйреткен талай ғалымдардың болуы да мүмкін. Себебі Отырар кітапханасын әл-Фараби жинамағаны айтпаса да түсінікті. Бұл кітапханада жүздеген жылдар бойы қаншама ғалымдар еңбек етті. Ол заманда кітаптың өте қымбат тұратынын ескерсек, бұл кітапхананы жинауға мол қаржы кеткені анық. Ол кітаптарды сатып алу, жинақтаудан басқа осы кітаптарды сақтайтын үлкен кітапхана ғимараты және ондағы жұмыс істейтін ғалымдарды қаржыландыру қала бюджетіне оңайға түспесе керек. Бұндай шығынды кішігірім қалалардың көтере алмасы белгілі. Осындай үлкен кітапхананы IX ғасыр­да әлемнің жарты бөлігінен байлық тоқтаусыз құйылып жатқан Бағдат халифтері жи­нақтаған. Халиф Әл-Мамун (813-833ж.) Бағдат қаласында «Байт Әл-Хакма» (Даналық үйі) атты ғалымдар үйін ашып, дүниенің түкпір-түкпірінен ғалымдар шақырып, кітапхана қорын әзірлеген. Обсерватория ашқан. Кейін Бағдатта өте үлкен кітапхана жинақтаған. Бұл «Даналық үйінде» Орта-Азияның, гректің, парсының, Мысырдың көптеген ғалымдары жұмыс жасады. Солардың еңбегінің арқасында кейін «араб өркениеті» деген түсінік пайда болды. «Даналық үйінде» ең бірінші болып Ортаазиялық математик Әл-Хорезми басшылық жасады.

2-мәтін.

Әбу Насырдың алғырлығына таңданған шырақшы Махамбетке:

- Балаң оқуға өте зерек екен. Ол кітапханадағы қыпшақ, оғыз, түрік тілдерінде жазылған кітаптарды түгел оқыды. Енді өзге тілдерді жазылған кітаптарды оқуға ынтығып жүр, - деді.

- Қалада шет тілдерді жетік білетін шырақшылар бар ма, соларға оқытсақ қайтеді? - деді Әбу Насырдың әкесі.

- Жоқ. Шет тілдерді тек сол тілде сөйлейтін халықтар арасында жүріп үйренуі мүмкін, - деді шырақшы.

Әбу Насыр ұстазы Қорқыт данаға еріп, жолға шықты. Олар алыстағы елдерді аралады. Әбі Насыр сол сапарынан Фарабқа оралған соң:

- Самарқан, Бұқара, Хиуа, Үргеніш, Исфаған, Нишаһүр, тағы басқа біраз қалаларда болдым. Онда жүріп, араб, парсы, еврей тілдерінде оқып, жазуды үйрендім. Енді Фараб кітапханасындағы сол тілдерде жазылған кітаптарды еркін оқи аламын, - деп, әңгіме айтты.