Өсек туралы мақал – мәтелдер:
Түймедейді түйедей етеді.
* * * * *
Аузы ыңғайсыз жерден тесілген.
* * * * *
Аш құлақтан тыныш құлақ.
* * * * *
Тыйылмаған ауызда пәле бар.
* * * * *
Қатты жүрсең «қазық аяқ» дер,
Ақырын жүрсең «маймақ аяқ» дер.
* * * * *
Сенімен қосыла жамандасқан
Сені сыртыңнан да жамандайды.
* * * * *
Көлгірге сенбе, былжырға ерме.
* * * * *
Қаңқу сөздің қо көп.
* * * * *
Асыға айтсаң да, асыра айтпа.
* * * * *
Өз аузына өзі ие бола алмаған: астындағы түйесінен айырылар, жетегіндегі биесінен айырылар.
* * * * *
Ауызына сөз тұрмастың,
Бір жерде өзі тұрмас.
* * * * *
Жел тұрмаса, шөптің басы қимылдамайды.
* * * * *
Мақтаған жеткізер, шаққан өлтірер.
* * * * *
Өтірік туралы мақал – мәтелдер:
Өтірік сөз жанға қас.
Өткір пышақ қынға қас.
* * * * *
Шын — бір сөз,
Өтірік — мың сөз.
* * * * *
Шындықтың шырқы бұзылмас,
Өтіріктің өрмегі жиылмас.
* * * * *
Өтірік айтқанша үндемеген абзал.
* * * * *
Шындық бар жерде
Өтірік байқап жүреді.
Шындық жоқ жерде
Шіреніп, шайқап жүреді.
Мақтаншақ туралы мақал мәтелдер:
1. Жапалақ мақтанса,
Жардан қоян алдым дер.
Жаман мақтанса,
Жақсының жағасынан алдым дер.
* * * * *
2. Жақсымын деп мақтанба, халық айтпай,
Батырмын деп баптанба, барып қайтпай.
* * * * *
3. Ақ сұңқар ұшқырмын деп мақтанба,
Алдында құрулы торлар бар.
Арғымақ жүйрікпін деп мақтанба
Алдында алуан орлар бар.
* * * * *
4.Ат қартайса,
Жасқаншақ болады.
5. Ер қартайса,
Мақтаншақ болады.
* * * * *
6. «Барамын» деп мақтанба,
Жарлық бар.
«Көппін» деп мақтанба,
Жалғыздық бар.
* * * * *
7. Мақтанып жүрмей,
Сақтанып жүр.
* * * * *
8. Екі батыр мақтанса:
Батырлығы мен барлығын айтар.
Екі жаман мақтанса:
Ұрлығы мен қарлығын айтар.
* * * * *
9. Бай баласы мақтанса - жылқыдан жорға міндім дер,
Би баласы мақтанса - парадан шапан кидім дер.
* * * * *
10. Басым бар деп топтанба,
Малым бар деп мақтанба.
* * * * *
11. Ақылды мақтанса, істі тындырар,
Ақылсыз мақтанса, аяғын сындырар.
* * * * *
12. Бай мақтанса - табылар,
Кедей мақтанса - шабылар.
* * * * *
Еріншек туралы мақал – мәтелдер:
Есті бір өледі,
Еріншек мың өледі.
* * * * *
Ертең-ертең деумен,
Еріншек өлер.
Көрінгенге жем болып
Көңілшек өлер.
* * * * *
Аттың сүріншегі,
Жігіттің еріншегі жаман.
* * * * *
Еріншекке есік пен төр —
Екі күндік жер.
* * * * *
Еріншектің ертеңі бітпес,
Жеңілтектің селтеңі бітпес.
* * * * *
Әлсіз адам — сүріншек,
Ақылсыз адам — еріншек.
Дойбы арнаулы тақтада ойналады. Ол тақта көлемі 8х8=64 тең шаршыдан тұрады. Әрбір жеке шаршылар ақ және қара түске боялады. Дойбылар осы шаршылардың қара түстілеріне тігіледі. Тақтаны алға дұрыс қою үшін, біріне-бірі қарсы отырған ойыншылардың оң қолына тақтаның ақ түске боялған шаршысы келуге тиіс. Дойбы тақтасында сегіз көлденең қатар бар да, сегіз тік қатар бар. «Қатар» дегеніміз – ақ және қара түске боялған шаршылардың тік немесе көлденең тізбегі. Диаграмма дегеніміз – дойбы тақтасының қағазға түскен суреті.
Дойбы тақтасындағы сегіз тік қатар: а, в, с (оқылуы а, бэ, цэ, дэ, е, эф, жэ, аш) деген латын әріптерімен белгіленіп, сегіз көлденең жатқан қатар бірден сегізге дейінгі реттік санымен таңбаланады. Мұны дойбы тақтасының нотациясы деп атайды.