Күз басты. Күн тағы почти по-летнему жылытады, соңғыемесқұры- жылыны тапсыруға тырыса. Көгілдір жәнетаза аспанда тағы бұлттар почти бол-. Ғана жел суықжәне қатты стал,, не аулада уже қыркүйек айды туралыана ескерте. Ашық түсті көктің арасында уже күздіңбірінші алғашқы хабаршылары: сары және қызылжапырақтар белгілі. Тез олар тал-шыбықтардан дегенопадут және собой барлық жолды және соқпақтардыбасады. 2.ПЕРЕВОД:Наступила осень. Солнце греет ещё почти по-летнему, стремясь отдать последнее нерастраченное тепло. На голубом и чистом небе ещё почти нет туч. Только ветер стал более холодным и резким, напоминая о том, что на дворе уже сентябрь месяц. Среди яркой зелени уже заметны первые предвестники осени: жёлтые и красные листья. Скоро они опадут с деревьев и покроют собой все дороги и дорожки.
Көнерген сөздер – тарихи шығармаларда ғана кездесетін, қолданыстан шығып қалған, мағынасы көмескі сөздер. Көнерген сөздер екіге бөлінеді: 1) тарихи сөздер; 2) архаизмдер.
Тарихи сөздер – ескі заманда қолданылған, дәуірі өткен тарихи сөздер атауы. Тарихи сөздер бірнеше салаға бөлінеді:
– ел басқаруға байланысты атаулар: хан, патша, уәзір, би, аға сұлтан, болыс, ауылнай, т.б.
– пайдаланудан шығып қалған қару-жарақ атаулары: садақ, жебе, сауыт, айбалта, найза, адырна, т.б.
– кеңес дәуірі тұсында қолданылған әкімшілік сөздер: қызыл әскер, қызыл отау, т.б.
Архаизмдер – халықтың тұрмыс-тіршілігіне, салт-санасына, әдет-ғұрпына байланысты қолданылатын, әр дәуірде өзгеріп, басқа сөздермен ауысып отыратын ескірген сөздер. Архаизмдерге мынандай сөздер жатады:
– мата атаулары: патсайы, торқа, биқасап, дүрия, т.б.
– әдет-ғұрып атаулары: бесік құда, сауын айту, ұрын бару, т.б.
– үй тұрмысына қатысты атаулар: жаппа, лашық, саптыаяқ, кебеже, әбдіре, шидем, күпі, шекпен, сәукеле, т.б.
Тілімізде қайтадан жаңарған көнерген сөздер де кездеседі. Оларға:
– діни ұғым атаулары: жаназа, имам, мешіт, ораза, жайнамаз, т.б.
– жыл атаулары: барыс, ұлу, тышқан, т.б.
– ай атаулары: қаңтар, наурыз, маусым, т.б.
Тілімізде жаңа ұғым аттарын білдіретін жаңа сөздер де бар. Олар ғылыми тілде неологизмдеп аталады. Жаңадан енген сөздер тілге сіңісіп, халыққа танымал болған соң жаңа сөз болудан қалады да, орнын оның баламасы ауыстырады.Мысалы, космос – ғарыш, космонавт – ғарышкер, парк – саябақ, теплица – жылыжай, телеграмма – жеделхат, пенсия – зейнетақы, спутник – жер серігі, класс – сынып, т.б.
Сөздердің тіркесуі арқылы да жаңа сөздер жасалады. Мысалы, жердің жасанды серігі, ғарыш айлағы, жер серігі, халықаралық қауымдастық т.б.
Қазақ тілінің мәртебесінің өсуіне орай соңғы жылдары тілімізге көптеген жаңа сөздер – неологизмдер – енді. Мысалы, орамжапырақ, қызанақ, жасуша, қожалық, жылыжай, т.б.
2.ПЕРЕВОД:Наступила осень. Солнце греет ещё почти по-летнему, стремясь отдать последнее нерастраченное тепло. На голубом и чистом небе ещё почти нет туч. Только ветер стал более холодным и резким, напоминая о том, что на дворе уже сентябрь месяц. Среди яркой зелени уже заметны первые предвестники осени: жёлтые и красные листья. Скоро они опадут с деревьев и покроют собой все дороги и дорожки.