Қоныс, Ата қоныс – 1. ел мекендейтін орын; 2. көшпелілер дүниетанымындағы киелі мекен.
Уақыт пен кеңістіктегі қоныс ұғымы көшпелі жұрттың өсіп-өркендеуіне қолайлы жер-сумен, жайылымдармен, шұрайлы елді мекендермен үндестік тауып, шаруашылық-мәдени өмірдің даму үрдістерін айқындады. Ғасырлар бойы көшпелілерді қоршаған орта киелі таулардан, өзендер мен көлдерден, аңғарлардан, көне зираттардан құралып, ата жұртын белгіледі.
Атадан балаға мұраға қалған жерлермен халықтың бүкіл тыныс-тіршілігі, өмір сүру қарекеті байланысты болды. Дәстүрлі көшпелі тұрмыс тіршілігі, төрт түлік мал, жер-ана, табиғат халықтың “құтты қоныс” ұғымын айқындап, материалдық-рухани игілігін, дүниетанымы мен төл мәдениетін қалыптастырды.
“Құтты қоныс” іздеу мақсатында халық табиғаттың қолайлы белдеулерінде жыл маусымдарына орай көшіп-қонып отырды. “Кір жуып, кіндік қаны тамған” жермен байланысты туған “ата жұрт, ата қоныс” ұғымында ру-тайпа меншігінде болған жер-аумақтың меншіктілігі, тұтастығы көрініс тапты. Түркі дәуірінде пайда болған “ата қоныс” ұғымы дәстүрлі дүниетанымдық ұстындар жиынтығына негізделіп, қауым арасында жерді пайдалану жүйесінің шарттары мен нормаларын қамтамасыз етті. “Ата қоныс” көшпелілер үшін қасиетті саналып, өз жерінің тұтастығының кепілі әрі көршілес жатқан мекендерге қол сұғуға болмайтындығын мойындауды білдірді:
"Кыз кашар" - қалыңдықтың сол бірінші кездесуі күйеумен. Ал күйеудің бірінші кездесуі қалыңдықпен "урын келу" аталады. Себебі сол ғашықтың кездесуінің ресми күні, осы қуанышты күнде жас дастарқанды, ал женге күйеуінен тарту-таралғыларды алады. Қыз күйеуге орамалды в белгі сыйға тартады. "кигизу сәукелесі" - сол, нешінші айрықша жерді ара қазақ халықтың рәсімінің "сокровищнице" қарызға ал- дәстүр. Себебі осы бас киім қалыңдық жаңа өмірдің түбін. Осы рәсімнің жаса- айттырушылар және "бата" өзінің батасын бер- құдағилар шақырылатын. Рәсім берік бөлмеде еңсеріледі, себебі үшін қалыңдықтың "сәукеледе" қалған "коримдик" беруге керекке. "Сәукеле" - сол асқан жақсы қалыңдық лағылдармен, меруертпен, маржандармен және өзге қастармен кестелен- бас киім, ал аймақтар үлбірмен (норкой, қанжырмен) безендіріледі. Оны мақпалдан немесе велюрден және т.д. Шилілерміз. "Сәукеленің" үсті "уки" (үлбіреуік шоқша из үкілердің) ылғи безендіреді. Ша ескі ғұрыппен, қарамастан.
Қоныс
Қоныс, Ата қоныс – 1. ел мекендейтін орын; 2. көшпелілер дүниетанымындағы киелі мекен.
Уақыт пен кеңістіктегі қоныс ұғымы көшпелі жұрттың өсіп-өркендеуіне қолайлы жер-сумен, жайылымдармен, шұрайлы елді мекендермен үндестік тауып, шаруашылық-мәдени өмірдің даму үрдістерін айқындады. Ғасырлар бойы көшпелілерді қоршаған орта киелі таулардан, өзендер мен көлдерден, аңғарлардан, көне зираттардан құралып, ата жұртын белгіледі.
Атадан балаға мұраға қалған жерлермен халықтың бүкіл тыныс-тіршілігі, өмір сүру қарекеті байланысты болды. Дәстүрлі көшпелі тұрмыс тіршілігі, төрт түлік мал, жер-ана, табиғат халықтың “құтты қоныс” ұғымын айқындап, материалдық-рухани игілігін, дүниетанымы мен төл мәдениетін қалыптастырды.
“Құтты қоныс” іздеу мақсатында халық табиғаттың қолайлы белдеулерінде жыл маусымдарына орай көшіп-қонып отырды. “Кір жуып, кіндік қаны тамған” жермен байланысты туған “ата жұрт, ата қоныс” ұғымында ру-тайпа меншігінде болған жер-аумақтың меншіктілігі, тұтастығы көрініс тапты. Түркі дәуірінде пайда болған “ата қоныс” ұғымы дәстүрлі дүниетанымдық ұстындар жиынтығына негізделіп, қауым арасында жерді пайдалану жүйесінің шарттары мен нормаларын қамтамасыз етті. “Ата қоныс” көшпелілер үшін қасиетті саналып, өз жерінің тұтастығының кепілі әрі көршілес жатқан мекендерге қол сұғуға болмайтындығын мойындауды білдірді: