Ұстаз - ұлы есім» - дейді Мұхтар Әуезов. Иә, расында да, «ұстаз» деген сөздің астарында мән-мағынаның бәрі бар, бәрі де бар: білім мен ғылым, махаббат пен сүйіспеншілік, мейірімділік пен мейірбандық, талапшылдық пен турашылдық... Әрбір баланың тұлға болып қалыптасуына, дүниедегі әрбір мамандық иесінің болашаққа қанаттануына себепкер болатын жанашыр, ізденімпаз адам – ұлы ұстазымыз. Менің ойымша, әр шәкірттің жанына жақын келетін, ең сүйіктісіне айналатын, өмірлік ұстанымдарының жаршысына айналатын ұстазы болады. Менің де сүйікті ұстазым бар. Ол кісінің ғибрат алар әрбір сөзі, кескін-келбеті, бәрі-бәрі мен үшін – үлгі-өнеге. «Адамның адамшылдығы жақсы ұстаздан» деп Абай хәкім айтпақшы, ұстазымды ең алғаш рет көріп-білгеннен бастап, ол кісіге деген құрметім, сабаққа деген зейінім артты.
Мен төрт мезгілдің ішінде тек жаз мезгілін қатты жақсы көретін едім. Күз келгенде, жарқырағанның бәрі қуаратындай, жайнағанның бәрі тұманданатындай болып көрінетін. Ал, биылғы күз менің өмірімде айтарлықтай керемет орын алды. Бұл күз мен пір тұтатын бір кісімен қауыштырды. Алғаш «Дарын» мектебіне ауысарда, қабылданғанымда кішкене қорқақтап, қобалжығаным рас. Алайда сынып жетекшіммен алғаш танысу сәтінен бастап, қорқынышым су сепкендей басылды. Керісінше, ол кісінің мейірімге толы жүзі мен мәдениеті мені айрықша баурап алды десем, артық айтқаным емес. Анам қандай қадірлі болса, ұстазым да мен үшін қымбат жанға айналды.
Қазақ әдебиеті сабағы болып жатқан. Үй тапсырмасы бойынша мәнерлеп өлең оқып болғаным сол еді, ұстаз маған бұрылып, өлеңді түсініп жатқа оқығанымды, мәнерімнің өте жақсы екенін, сабақты ылғи бұлжытпай орындайтынымды айтып мақтап ала жөнелді. Кеудемді ерекше қуаныш сезімі билеп, сыныптастарымның арасында өзімді еркін сезіне бастадым. Сол сезім бөлмеме келген соң, өлең жолдарыма айналды.
Қоятұғын бағалап әр «бесіңмен»,
Ажарлы ұстаз, кетпейсің мәңгі есімнен.
Мен сен үшін бір түйір дәндей болсам,
Ал, сен маған диқансың дәнді өсірген.
Қазбалаймын оқудың кенін әр таң,
Өзің берген білімге сенім артам.
Өлең оқып, жыр жазып жүргенім бұл,
Ардақты ұстаз, білемін сенің арқаң!
Содан бері әрбір сабаққа ерекше дайындаламын. Әсіресе, әдебиет пәні қатты ұнайды. Ұстазым мені тек мақтағаны үшін емес, бойымдағы сенімсіздігім мен қорқынышымды сейілтерлік сөзі мені ынталандырып, шабыттандыра түсті.
Мен де келешекте дәл сіз секілді ұстаз болғым келеді, сүйікті ұстазым. Сізге деген ризашылық сезімімді өлеңмен өрнектегім келеді:
Туловище обтекаемой формы. Передние конечности преобразованы в орган полета — крылья, задние конечности служат опорой туловищу и для передвижения. Кожа тонкая, сухая, лишенная желез. Единственная копчиковая железа расположена в хвостовом отделе. Кожа имеет роговые образования в виде перьев, создающих летательные поверхности и защищающих тело от потерь тепла. Кости скелета тонкие, прочные, в трубчатых костях имеются воздушные полости, облегчающие их массу. Череп образован полностью срощенными, без швов, костями. Все отделы позвоночника (кроме шейного) неподвижны. Грудина у летающих птиц с выступом впереди — килем, к которому прикрепляются мощные летательные мышцы. В скелете задних конечностей развита длинная цевка, увеличивающая длину шага птицы. Мышечная система сильно дифференцирована. Самые крупные мышцы — грудные, опускающие крыло. Хорошо развитыподключичные, межреберные, шейные, подкожные и мышцы ног. Движения птиц быстрые и разнообразные: ходьба, бег, прыжки, лазание, плавание. Виды полета —машущий и парящий. Птицы многих видов совершать дальние перелеты. Особенности строения пищеварительной системы связаны с необходимостью быстрого расщепления больших объемов пищи и облегчения массы пищеварительного тракта. Это достигается благодаря отсутствию зубов, участию клюва и языка в добывании пищи, размягчению ее в расширенной части пищевода —зобе, смешиванию пищи с пищеварительными соками железистого отдела желудка и перетиранию ее, как на жерновах, в мышечном отделе желудка, и укорочению задней кишки, заканчивающейся клоакой. Строение клюва и языка у птиц разнообразное и отражает их пищевую специализацию. Органы дыхания —легкие. У летящей птицы дыхание двойное: газообмен в легких осуществляется как при вдохе, так и при выдохе, когда атмосферный воздух из воздушных мешков поступает в легкие. Благодаря двойному дыханию птица во время полета не задыхается. Сердце четырехкамерное, все органы и ткани снабжаются чистой артериальной кровью. В результате интенсивного процесса жизнедеятельности вырабатывается много тепла, которое удерживается перьевым покровом. Поэтому все птицы — теплокровныеживотные с постоянной температурой тела.Птицы —высокоорганизованные теплокровные животные, при к полету. Благодаря большой численности и широкому распространению наЗемле они играют исключительно важную и многообразную роль в природе и хозяйственной деятельности человека. Известно свыше 9 тыс. современных видов птиц. В фауне Беларуси насчитывается 305 видов.Общими чертами организации птиц в связи с их при к полету являются следующие:
Ұстаз - ұлы есім» - дейді Мұхтар Әуезов. Иә, расында да, «ұстаз» деген сөздің астарында мән-мағынаның бәрі бар, бәрі де бар: білім мен ғылым, махаббат пен сүйіспеншілік, мейірімділік пен мейірбандық, талапшылдық пен турашылдық... Әрбір баланың тұлға болып қалыптасуына, дүниедегі әрбір мамандық иесінің болашаққа қанаттануына себепкер болатын жанашыр, ізденімпаз адам – ұлы ұстазымыз. Менің ойымша, әр шәкірттің жанына жақын келетін, ең сүйіктісіне айналатын, өмірлік ұстанымдарының жаршысына айналатын ұстазы болады. Менің де сүйікті ұстазым бар. Ол кісінің ғибрат алар әрбір сөзі, кескін-келбеті, бәрі-бәрі мен үшін – үлгі-өнеге. «Адамның адамшылдығы жақсы ұстаздан» деп Абай хәкім айтпақшы, ұстазымды ең алғаш рет көріп-білгеннен бастап, ол кісіге деген құрметім, сабаққа деген зейінім артты.
Мен төрт мезгілдің ішінде тек жаз мезгілін қатты жақсы көретін едім. Күз келгенде, жарқырағанның бәрі қуаратындай, жайнағанның бәрі тұманданатындай болып көрінетін. Ал, биылғы күз менің өмірімде айтарлықтай керемет орын алды. Бұл күз мен пір тұтатын бір кісімен қауыштырды. Алғаш «Дарын» мектебіне ауысарда, қабылданғанымда кішкене қорқақтап, қобалжығаным рас. Алайда сынып жетекшіммен алғаш танысу сәтінен бастап, қорқынышым су сепкендей басылды. Керісінше, ол кісінің мейірімге толы жүзі мен мәдениеті мені айрықша баурап алды десем, артық айтқаным емес. Анам қандай қадірлі болса, ұстазым да мен үшін қымбат жанға айналды.
Қазақ әдебиеті сабағы болып жатқан. Үй тапсырмасы бойынша мәнерлеп өлең оқып болғаным сол еді, ұстаз маған бұрылып, өлеңді түсініп жатқа оқығанымды, мәнерімнің өте жақсы екенін, сабақты ылғи бұлжытпай орындайтынымды айтып мақтап ала жөнелді. Кеудемді ерекше қуаныш сезімі билеп, сыныптастарымның арасында өзімді еркін сезіне бастадым. Сол сезім бөлмеме келген соң, өлең жолдарыма айналды.
Қоятұғын бағалап әр «бесіңмен»,
Ажарлы ұстаз, кетпейсің мәңгі есімнен.
Мен сен үшін бір түйір дәндей болсам,
Ал, сен маған диқансың дәнді өсірген.
Қазбалаймын оқудың кенін әр таң,
Өзің берген білімге сенім артам.
Өлең оқып, жыр жазып жүргенім бұл,
Ардақты ұстаз, білемін сенің арқаң!
Содан бері әрбір сабаққа ерекше дайындаламын. Әсіресе, әдебиет пәні қатты ұнайды. Ұстазым мені тек мақтағаны үшін емес, бойымдағы сенімсіздігім мен қорқынышымды сейілтерлік сөзі мені ынталандырып, шабыттандыра түсті.
Мен де келешекте дәл сіз секілді ұстаз болғым келеді, сүйікті ұстазым. Сізге деген ризашылық сезімімді өлеңмен өрнектегім келеді:
Бағалаған балауса жырымды ұғым,
Ойын айтқан қалдырмай сырын бүгіп.
Жып-жылы сөйлеген сөздерімен,
Жіберетін бойымды жылындырып.
Жайлы тиер құшаққа кеңесімен,
Биіктетіп ойымды мен өсірем.
Жақсылығы жасаған жетіп жатыр,
Кете қоймас, ол сірә, ел есінен.
Объяснение: