таулар – жер бетінің жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан қатпарлы және қатпарлы-жақпарлы құрылымды бөлігі. ұзындығы жүздеген және мыңдаған км-ге дейін созылады. негізінен түзу сызықты (үлкен кавказ, пиреней) немесе доға тәрізді (альпі, карпат) көтерілімдер болып келеді.
таулар алып жатқан көлеміне,құрылымына,жасына қарай: жота, тау жүйесі, тау массиві, таулы қырат, таулы үстірт, тау сілемі болып бөлінеді. аралықтарындағы аласа көтерілімдер, оларды бөліп тұратын ойпауыттардың (тауаралық ойпаңдар, тау аңғарлары, т.б.) бір-бірімен үйлесуінен тілімделеді. таулар жерсілкінулер мен жанартау атқылауынан жиі көтеріліп, әдетте тектоник аймақтарда қалыптасады. пайда болуына қарай тектоник таулар – қатпарлы немесе қатпарлы-жақпарлы құрылымды, бірнеше км-ге көтерілуімен және жер бедерінің қарқынды қалыптасуы мен терең тілімделуімен ерекшелінеді; эрозиялық таулар – неотектоникалық көтерілімдерге ұшыраған, өзен аңғарларымен және уақытша ағын сулармен тілімделген, жер бетінің үстірт тәріздес көтеріңкі бөлігі; жанартаулық таулар – жас таулы аймақ немесе көне платформалық құрылым үстіндегі жанартаулық конус, жоғары көтерілген лавалық жабынды таулар болып бөлінеді. таулар бедерінің негізгі элементтері – шыңы, басы, жоны, беткейі, етегі, өзен аңғарлары. жазық жер бедерінен айырмашылығы тілімделуінің айтарлықтай тереңдігі мен уатылуы, барлық табиғат жағдайларының ала-құлалығы мен қарама-қарсылығының күшеюі. таулы аумақтың негізгі . заңдылығы – ландшафтың биіктік белдеулілігі (биіктік белдемділік) анық көрінеді. тауларды биіктігіне қарай аласа (1000 м-ге дейін), орташа (1000 – 3000 м), биік таулар (3000 м) деп бөледі. дүние жүзіндегі ең биік тау – гималайдағы джомолунгма (эверест) (8848 м), қазақстандағы ең биік тау – хантәңірі (6995 м).[1]
қазақстан - кең байтақ әсем жер. жасыл шөптері мен қызыл-жасылды гүлдері табиғатты көрікті ететініні сөзсіз. іле алатауы, жоңғар алатауы, хан тәңірі шыңы секілді биік таулар оңтүстігінде бойлай орналасқан. іле алатауының етегінде алматы қаласы жатыр. одан әрі қарай өзен-көлдері ағып жатыр. қыста іле алатауының шыңында қар жатады. табиғаты кең, әсем бұл тау өзінің көрікті де суық ауа райымен көз тартады. қырғыз алатауы, тарбағатай секілді жоталар, батыста орал тауы созыла орналасып жатыр.
подробнее - на -