Теңіз XX ғасырда ауданы жағынан (68 мың км2) әлемде төртінші орында болатұғын, бірақ 1960 жылдардан бастап теңіздің суы азайып келеді.Теңіздің осындай тартылуына орай өңірде алғаш рет 2001 жылы Арал теңізінің табаны қала орны болған деген болжам жасалды, ал бұл күндері осы болжам шындыққа айнала бастағандай.Арал теңізін қалпына келтіріп жандандыру жөніндегі бірнеше ғылыми болжамдар мен жобалар бар. Олар:
Сібір өзендерін Қазақстанға бұру.
Әмудария мен Сырдария өзендерінің суын реттеу арқылы суды молайту.
Арал теңізін жартылай сақтап қалу.
Каспий теңізінің суын жасанды канал арқылы әкелу.
Жер асты суларын пайдалану.
Арал теңізінің өздігінен табиғи ретттеулерін немесе толысуын күту.
қазақстан аумағында жердің құрлықішілік ағынсыз ең ірі су айдындарының бірі-қаш көлі орналасқан. көлдің ұзындығы 614 км, ал ені 3,5 – тен 44 км-ге дейін, бұл ретте су айдынының ең үлкен тереңдігі 26 метрге дейін. геологтар мен геоморфологтар көлдің 35000 жылдан астам уақыт бар екенін анықтады.
бұл көлдің бірегейлігі көлдің батыс және шығыс бөліктері оның суының минералдану дәрежесі бойынша күрт ерекшеленеді, сондықтан оның батыс бассейні - тұщы, ал шығыс – тұзды. қаш қаласының шөл даласында орналасқан феномені, ағыссыз, құрғақ континентальды климаты және жауын-шашынның аз түсуі ғалымдар мен ғалымдарды таң қалдырмайды.
қаш қаласының флорасы мен фаунасы таңқаларлық алуан. көлде 20 қ түрі бар! ежелгі қазақтар көлді - "қ ас" деп атаған (қ-тамақ). сондай-ақ 120 құс түрі бар, олардың 12-і қызыл кітапқа енгізілген. өсімдік әлемі құрлықта және суда өсетін өсімдіктердің 60 түріне дейін жетеді. ботаниктер мен зоологтар сирек кездесетін және бірегейлігіне байланысты өте көп өсімдіктер мен жануарлар бар.
көлдің аумағын жиектейтін бектау-ата тау тізбегі солтүстік қаш өңірінің ең әдемі орындарының бірі болып табылады. ашық ауа райында ұлы жартастар мен шатқалдармен көркем пейзаждың көріністері жүз километрге созылып жатыр.
көлдің туристік инфрақұрылымы іс жүзінде ғанына қарамастан, қаш көлі жағажайлық демалыс үшін, негізінен "дикарямен" келетін қазақстандықтар мен ресейліктердің арасында әлі де танымал орын болып отыр
Желтоқсанда үзілген жауқазындар»
Қайран, қазақ елі... Қазақ халқы бұл дүниеде не көрмеді? Сонау «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» заманынан бастап, қазақтың басына үйірілген қара бұлт сейілмеді. Күні кеше болғандай желтоқсан оқиғасына да, биыл 30 жыл толыпты.
Желтоқсан айы... кешегі дүркіреп өткен 1986 жылға дейін бүкіл қазақ үшін қарапайым бір айдың атауы еді. Кейін бұл сөздің мән - мазмұны да, құлаққа жетер әуені де мүлде өзгерді. «Желтоқсан» десе, әрбір қазақтың көкірегінде небір көріністер: үрейлі үкімет үйі, оны қоршай толқыған ызалы қыз - жігіттердің жігерлі келбеттері, оларға қадалған суық көздер мен мейірімсіз пішіндер, одан кейін темір киімдер киіп, келтек ұстағандар мен жалаңаш қол жастардың сарт - сұрт айқасы, адам жегіш иттердің арсылы, шашынан сүйреген қазақ аруы, басынан қан шапшып, ыңырси құлаған қазақтың бозбалары елестейтіні белгілі. Оған қоса, «Желтоқсан желі» немесе «Қара бауыр қасқалдақ» деген мұңды да асқақ әуендердің сарыны алыстан талып естіледі. Себебі, бұл әндер әлдеқашан «Желтоқсан оқиғасының» халық арасындағы әнұранына айналып кетті.
1986 жылғы желтоқсан оқиғасы қазақтың басын біріктіріп, бір жұдырыққа жұмылдырған бақытты да, қайғылы күні еді. Желтоқсан жаңғырығы көзден кеткенімен, көңілден кетер емес. Себебі, оның тарихтан алар орны ерекше.
1986 жылы Желтоқсан оқиғасына, себеп болған жағдай Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің Пленумында, 1 хаатшылығына қазақтың елі – жерімен, тыныс – тіршілігімен таныс емес Г. В. Колбинді қазақ еліне ерен еңбек сіңірген азаматы Д. Қонаевтың орнынына әкелуі еді. Колбин бұқаралық ақпарат құралдарына берген сұхбатында «Қазақстан» деген елді тек картадан ғана білетінін айтты. Осылайша, төтенше өткен пленум таңертеңгі сағат 10: 00 - де басталып, бар жоғы 18 минутта аяқталды.