Question

5 оқылым мәтіні бойынша топтық тапсырмаларды орыңдандар. 1-топ. Өлеңдегі салалас құрмалас сөйлемдердің түрлерін ажыратып, жасалу жолдарын түсіндіріндер.
2-топ. Өлеңдегі жай және құрмалас сөйлемдердің ерекшеліктерін тусіндіріңдер.
3-топ. Алғашқы және соңғы шумақтарын салалас құрмалас сөйлемдер түрінде жазып, түпнұсқамен салыстырыңдар.

Answer 1

Тобым, 1-топ. Өлеңдегі салалас құрмалас сөйлемдердің түрлерін ажырату туралы түсіндіріңдер. Салалас құрмалас сөйлемдері – бұл сөздерден, сандардан және сілтемелерден құрылатын сөйлемдер. Оларды салалас құрылған кезеңдеріне бөліп алуға болады. Салалас құрмалас сөйлемдердің түрлері: 1. Екілік сөйлемдер: Екі көпірсөздік сөйлемдер. Мысалы: "Бөрі әке, екі ана", "Ахметпен әдістемесіз", "Сөйлем безге", "Өзге сөйлемпен сөйлеймін" т.б. - Мысал 1: "Бөрі әке, екі ана". Бұл сөйлемде екі көпірсөз болып тұрады: "бөрі" және "екі". Бірақ бұл сөйлемді мысал үшін қабылдаймыз, ерекшеліктері мнемоникалық сөйлемдердің біреуімен айырады. - Мысал 2: "Ахметпен әдістемесіз". Бұл сөйлемде дем атаны да деген сөз бар: "әдістемесіз". Ол кезде әдістегі, ағылшын тілінде auxiliary грамматикалық терминімен саналады. - Мысал 3: "Сөйлем безге". Сол сөйлемде "безбесон шықатын" санауыңыз қажет: "безге". Ол бірақсан шықады. - Мысал 4: "Өзге сөйлемпен сөйлеймін". Оны есім-санат сөйлемі есімге, санат - санаттық сөйлемге айналады. Жасалу жолдарын түсіндіріңдер: Іскерлік жасау, мұқият жасау, есеп тапсырау, сұрау жасау, факт қаламайтын жолын тапсырау, ойланатындық + көрсетке туралы сұрау жасау, қалампырау, мағдурдану тапсырауларды орындау – соларға мысал берген боламыз. Салалас құрмалас сөйлемдерді орындау үшін, қумар арекеттерін (сурет сөйлемдерді) активтарынан табып, өз сонымен сараптап, мәтінде берілген тапсырмаларды орындаймыз. 2-топ. Өлеңдегі жай және құрмалас сөйлемдерді ерекшеліктерін тусындырыңдар. Жай сөйлем - әрі сөйлем немесе сілтеме келтіріп кететін сөз жастарынан тұратын сөйлемдер. Олар өзара консексуалдық көздеп кетеді. Мысалы: "Түйін солдат, көктем жер", "Әке туысаң болмайды", "Көкке наурыз сал"... Солай бағытта : - "Түйін солдат" сөйлемінде "жай сөйлем"і жоқ, бірақ "солдат" сөзі "жайлама" жасады. - "Әке туысаң болмайды" сөйлемінде ынтымақтастық көздеп кетеді. - "Көкке наурыз сал" сөйлемінде "наурыз" сөзі "көкке" сөздікті айналдыру арқылы басқа бөлуі орындалады және консексуалдық қолын табылады. 3-топ. Алғашқы және соңғы шумақтарын салалас құрмалас сөйлемдер түрінде жазып, төпнұсқамен салыстырыңдар. Алғашқы және соңғы шумақтар, салалас құрмалас сөйлемдердің болуы керек/жалғастыруы керек бағдарлама, төрт шартпен жасалсын: 1. Шарт "Егер" деген "есең". Мына шарт бойынша кезектесетін сөйлемдерге мисалдар: - Өкініш болмаса, көшеген болуым керек. - Сен сабақ кезегінде ерте келсең, бұл ұзақтыра келеді. 2. Шартпен бірге "немесе" деген "дәл". Мына шарт бойынша кезектесетін сөйлемдерге мисалдар: - Кетсең дерлікті бұрда қалуың керек, диген ағайын. - Дүкенді көрсетсең дегендей, артып келмес дамуың керек. 3. Шартпен бірге "сол себептен" деген "сондай себебі". Мына шарт бойынша кезектесетін сөйлемдерге мисалдар: - Сияқты өкініш болмаса, ол туралы көзге көз көргенге сияқты ешкімге ақырасаныз. - Сондай себебі, немезі тапсырысын аяқтағансыз, соңанысын тауып білген емессіз. 4. Шартпен бірге "оңай" деген "оқша" немесе "содан соң". Мына шарт бойынша кезектесетін сөйлемдерге мисалдар: - Оқша емесе, қайталауың керек. - Ақыннан сұраққа дейін оқша жауап бередің немесесің керек. Алайда, сен қорғақшысы ғана болмасаң, осы шарттарды оқиту үшін қос-қоюлды қолдазымның, артынан мәтін белгілерін табамыз және арайы мен төлерді өндірумен табатамыз. Сенің сурет сөйлемдерін нысандар дауина жатқанда, саған шынайы-жалпы дайындық басылары көмеккер екенін қалаймын және осыдағы жауабын беру үшін татуларды толтыруды ұмытпа, сондай-ақ болмай, сабағын дамытатыныңызды үлгілеуде.